Nội dung chính sách được Chính phủ đề xuất đó là tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và công tác di dời công trình điện áp từ 110kV trở lên thành dự án độc lập, nguồn vốn bố trí từ ngân sách.
Các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam là cấp có thẩm quyền, tổ chức lập, quyết định đầu tư, thực hiện các dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn. Việc đầu tư các hạng mục liên quan đến nội dung này không phải lập chủ trương đầu tư.
Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh thừa ủy quyền của Thủ tướng, trình Quốc hội đề xuất bổ sung cơ chế, chính sách áp dụng cho dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam. (Ảnh: quochoi.vn)
Nguồn vốn ngân sách Trung ương được cấp trực tiếp cho địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam để thực hiện. Trong trường hợp ngân sách Trung ương chưa kịp bố trí, các địa phương được chủ động cân đối nguồn ngân sách địa phương để thực hiện, ngân sách Trung ương sẽ hoàn trả cho ngân sách địa phương sau khi cân đối được vốn.
Theo Bộ trưởng Xây dựng, đề xuất này có nhiều ưu điểm, tăng tính chủ động, đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án.
Chính sách thứ 2 Chính phủ đề xuất là trong thời gian Quốc hội không họp thì Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho các phương thức đầu tư (nếu có) để kịp thời triển khai dự án và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.
Theo tờ trình của Chính phủ, dự án được Quốc hội thông qua với tổng chiều dài tuyến khoảng 1.541km, đi qua địa phận 15 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (trước sáp nhập). Dự án có sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 1.713.548 tỷ đồng (tương đương 67,34 tỷ USD), sử dụng nguồn vốn ngân sách Nhà nước và nguồn vốn hợp pháp khác.
Dự án được đầu tư theo hình thức đầu tư công. Đến cuối tháng 6, Quốc hội chấp thuận bổ sung thêm hình thức đầu tư theo phương thức công tư (PPP) và đầu tư kinh doanh cho dự án, bên cạnh hình thức đầu tư công; giao Chính phủ tổ chức lựa chọn đầu tư, nhà đầu tư theo quy định.
Tuy nhiên theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, hiện chưa có quy định hướng dẫn việc chuyển đổi từ đầu tư công sang đầu tư kinh doanh, đầu tư theo phương thức đối tác công tư nên cần triển khai các thủ tục cần thiết, kết hợp nghiên cứu các cơ chế, chính sách kèm theo các hình thức đầu tư này, báo cáo cấp có thẩm quyền nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc triển khai thực hiện.
Trên cơ sở thực tiễn thế giới cho thấy, hầu hết các nước đầu tư kết cấu hạ tầng đường sắt theo hình thức đầu tư công, một số dự án đầu tư theo phương thức PPP và hình thức đầu tư kinh doanh, có sự hỗ trợ của nhà nước.
Tuy nhiên tại Việt Nam các nhà đầu tư tư nhân chỉ mới thực hiện đầu tư các tuyến đường sắt chuyên dùng, bãi hàng, chưa thực hiện đầu tư đối với kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia.
Theo bộ trưởng, với chủ trương của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, có một số doanh nghiệp tư nhân đề xuất đầu tư dự án nên cần triển khai rà soát, đánh giá lựa chọn hình thức đầu tư để thực hiện dự án. Tuy nhiên Nghị quyết 172 hiện chưa có quy định liên quan tới các hình thức đầu tư khác ngoài đầu tư công, nên cần thiết phải rà soát, nghiên cứu bổ sung chính sách.
Chính phủ nhận thấy để huy động được nhà đầu tư tư nhân tham gia cần một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt liên quan đến hỗ trợ tài chính, tín dụng, miễn thuế...
Để xây dựng, đánh giá các chính sách này cần có các số liệu liên quan đến tổng mức đầu tư, giải pháp kỹ thuật, kế hoạch triển khai, chủng loại phương tiện, thiết bị cho dự án...
Dự án có quy mô đặc biệt lớn, công nghệ, kỹ thuật phức tạp, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh, phát triển công nghiệp, đô thị nên cần chính sách khả thi.
Vì vậy trước mắt Chính phủ đề xuất chính sách đặc thù cho dự án liên quan tới giải phóng mặt bằng và tiếp tục rà soát các chính sách khác.
Đề xuất Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết cơ chế, chính sách đặc thù là không cần thiết
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi nêu ý kiến trên khi trình bày báo cáo thẩm tra về cơ chế, chính sách áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.
Theo đó, Ủy ban Kinh tế và Tài chính thống nhất việc bổ sung cơ chế, chính sách cho dự án để huy động nguồn lực xã hội cho các dự án chiến lược, khơi thông nguồn lực tư nhân vào hạ tầng trọng điểm, đổi mới phương thức và đa dạng hóa hình thức đầu tư, tăng phân cấp, phân quyền.
Đối với đề xuất tách nội dung thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của dự án là dự án thành phần, việc này đã có tiền lệ nên có cơ sở. Song cơ quan thẩm tra đề nghị làm rõ khái niệm "dự án độc lập"; xác định rõ sơ bộ tổng mức đầu tư, diện tích đất thu hồi, thời gian hoàn thành các dự án độc lập và sự đồng bộ, thống nhất, đảm bảo không gây khó khăn và lãng phí nguồn lực.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi. (Ảnh: quochoi.vn)
Với đề xuất cho phép Ủy ban Thường vụ Quốc hội được quyết các cơ chế, chính sách đặc thù dự án khi Quốc hội không họp, cơ quan thẩm tra cho rằng không cần thiết. Bởi Nghị quyết Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư theo Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư cho dự án bên cạnh hình thức đầu tư công.
Từ đó, Nghị quyết giao Chính phủ tổ chức lựa chọn hình thức đầu tư, nhà đầu tư theo quy định; trường hợp có cơ chế, chính sách khác vượt thẩm quyền của Chính phủ thì báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định.
Ủy ban Kinh tế và Tài chính dẫn Nghị quyết số 172 của Quốc hội về chủ trương đầu tư dự án đã quy định: “Trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho dự án”.
Đồng thời, tại khoản 14 Nghị quyết kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa 15, Quốc hội đã chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư theo phương thức đối tác công tư với dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, bên cạnh hình thức đầu tư công. Quốc hội giao Chính phủ tổ chức lựa chọn hình thức đầu tư, nhà đầu tư theo quy định; trường hợp có cơ chế, chính sách khác vượt thẩm quyền của Chính phủ thì báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định.
Do vậy, cơ quan thẩm tra cho rằng việc đề xuất chính sách trên là không cần thiết.
