Đào tạo sư phạm phải trở thành khâu đột phá

Để hiện thực hóa những mục tiêu ấy, điểm khởi đầu phải là đào tạo sư phạm - cái nôi hun đúc nên đội ngũ thầy cô, hạt nhân quyết định chất lượng nền giáo dục.

THỰC TRẠNG CÁC TRƯỜNG SƯ PHẠM HIỆN NAY

Trong 8 thập niên, ngành sư phạm đã đồng hành cùng sự phát triển của đất nước. Từ phong trào xóa mù chữ, phổ cập giáo dục đến đào tạo hàng triệu giáo viên ở mọi miền, dấu ấn của sư phạm luôn gắn với những bước ngoặt lịch sử. Trong chiến tranh, thầy cô là biểu tượng của cống hiến; trong hòa bình, họ kiên trì thích ứng đổi mới, góp phần giúp học sinh (HS) VN khẳng định vị thế quốc tế qua Olympic, PISA và nghiên cứu khoa học.

ẢNH: NHẬT THỊNH

Hiện nay, cả nước có hơn 60 trường đại học có đào tạo giáo viên (GV) mầm non, phổ thông, kỹ thuật. Trong đó, gần 20 trường đại học sư phạm và sư phạm kỹ thuật, 18 trường cao đẳng sư phạm phân bố khắp các vùng miền.

Tuy nhiên, bước vào bối cảnh mới, hệ thống sư phạm bộc lộ nhiều hạn chế. Mạng lưới đào tạo phân tán, nhiều trường quy mô nhỏ, chất lượng chưa đồng đều, dẫn đến tình trạng thừa - thiếu GV cục bộ.

Đội ngũ giảng viên đa số có trình độ sau đại học và tâm huyết, song hạn chế trong nghiên cứu khoa học, công bố quốc tế. Sự gắn kết với trường phổ thông chưa chặt chẽ, trong khi cơ sở vật chất, học liệu số và phòng thí nghiệm hiện đại còn thiếu. Công tác bồi dưỡng thường xuyên cho GV chưa đáp ứng yêu cầu.

LUẬT NHÀ GIÁO VÀ TÁC ĐỘNG ĐẾN ĐÀO TẠO SƯ PHẠM

Việc ban hành luật Nhà giáo là bước ngoặt nền tảng. Luật đặt ra chuẩn mực nghề nghiệp rõ ràng về trình độ, năng lực và phẩm chất, yêu cầu các trường sư phạm phải đổi mới chương trình, phương pháp đào tạo để sinh viên ra trường có thể đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp.

Luật cũng thiết lập cơ chế liên kết chặt chẽ giữa trường sư phạm, sở giáo dục - đào tạo và trường phổ thông trong đặt hàng, thực tập, bồi dưỡng và tuyển dụng. Nhờ đó, đào tạo gắn với nhu cầu thực tiễn, hạn chế lệch pha cung - cầu, đồng thời tạo cơ hội trải nghiệm nghề nghiệp cho sinh viên.

ẢNH: NHẬT THỊNH

Luật đã khẳng định vị thế xã hội của nghề giáo, bảo đảm quyền lợi, thu nhập cao và cơ hội phát triển nghề nghiệp, từ đó sẽ thu hút HS giỏi vào ngành. GV trong tương lai không chỉ truyền đạt tri thức, mà còn là người dẫn dắt, vừa giữ gìn bản sắc dân tộc vừa có tư duy hội nhập để đào tạo công dân VN - công dân toàn cầu.

Luật cũng thúc đẩy kiểm định chất lượng đào tạo sư phạm, tăng trách nhiệm cho cơ sở đào tạo. Trường sư phạm cần nâng chuẩn giảng viên, đặc biệt là trình độ ngoại ngữ, cơ sở vật chất, học liệu số và nghiên cứu khoa học.

TRƯỜNG SƯ PHẠM PHẢI LÀ TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC HÀNG ĐẦU

Nếu luật Nhà giáo đặt nền pháp lý, thì Nghị quyết 71 xác lập khát vọng chiến lược: đến năm 2045, giáo dục VN nằm trong nhóm 20 quốc gia hàng đầu thế giới.

Để có nền giáo dục top 20, đội ngũ GV cũng phải đạt chuẩn quốc tế. Điều này đòi hỏi chương trình đào tạo sư phạm phải tiếp cận chuẩn OECD, tham khảo kinh nghiệm các nền giáo dục tiên tiến. Tuyển sinh sư phạm cần thay đổi căn bản, chỉ chọn sinh viên xuất sắc, có năng lực ngoại ngữ vượt trội và tư duy toàn cầu.

Trường sư phạm phải trở thành trung tâm nghiên cứu giáo dục hàng đầu, có công trình tầm quốc tế, phục vụ chính sách và đổi mới giáo dục. Hợp tác xuyên biên giới, trao đổi giảng viên - sinh viên, liên kết chương trình tiên tiến cần trở thành chuẩn mực. GV tương lai phải có cơ chế phát triển nghề nghiệp liên tục, ứng dụng công nghệ số và AI, học tập suốt đời.

ĐỔI MỚI CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO SONG NGỮ

Trong tầm nhìn 2045, đặc biệt quan trọng là đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học. Điều này không chỉ đòi hỏi GV tiếng Anh đạt chuẩn cao, mà còn cần đội ngũ GV các môn khác có khả năng giảng dạy bằng tiếng Anh. Đến năm 2030 cần khoảng 22.000 GV tiếng Anh cho mầm non, tiểu học và bồi dưỡng 200.000 GV.

Muốn vậy, các trường sư phạm cần chuẩn hóa năng lực ngoại ngữ trong đào tạo và tăng số lượng đào tạo sư phạm Anh. Sinh viên sư phạm Anh phải đạt mức C1 theo Khung tham chiếu chung châu Âu về ngôn ngữ, còn sinh viên các ngành khác cũng cần học phần tiếng Anh chuyên ngành. Chuẩn đầu vào ngoại ngữ nên được áp dụng rộng rãi (IELTS 5.0 trở lên), ưu tiên HS giỏi tiếng Anh vào các ngành khoa học, công nghệ để đào tạo GV song ngữ.

Để biến tiếng Anh thành công cụ nghề nghiệp, không thể chỉ dừng ở các lớp ngoại ngữ. Các trường sư phạm cần tăng cường tiếng Anh học thuật, tiếng Anh sư phạm, đồng thời tổ chức một số tín chỉ chuyên môn bằng tiếng Anh. Sinh viên cần được khuyến khích viết báo cáo, nghiên cứu, thuyết trình bằng ngoại ngữ, gắn với môi trường học tập.

Ứng dụng công nghệ số và AI để giảng viên và sinh viên xây dựng học liệu song ngữ, lớp học trực tuyến kết nối với chuyên gia quốc tế cũng là con đường khả thi để sinh viên không chỉ học tiếng Anh, mà sử dụng tiếng Anh như công cụ học tập, giảng dạy, nghiên cứu.

Để đào tạo được thế hệ sinh viên song ngữ, trước hết cần giảng viên có năng lực ngoại ngữ. Điều này đòi hỏi bồi dưỡng giảng viên hiện tại, gửi giảng viên trẻ đi học tập ở nước ngoài, thu hút chuyên gia quốc tế và Việt kiều tham gia giảng dạy. Một số trường đại học trọng điểm có thể xây dựng khoa và chương trình sư phạm song ngữ, sau đó nhân rộng.

Không thể kỳ vọng sinh viên đạt chuẩn ngoại ngữ cao nếu thiếu sự khuyến khích. Cần học bổng, miễn giảm học phí, cơ hội thực tập ở môi trường quốc tế. Chuẩn đầu ra gắn với yêu cầu ngoại ngữ để bằng cấp sư phạm có giá trị cao. Bên cạnh đó, đãi ngộ tốt hơn cho GV giỏi ngoại ngữ là giải pháp cần thiết để giữ chân nhân tài, tránh tình trạng chảy máu chất xám.

VN nếu muốn đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai và nâng tầm giáo dục vào nhóm 20 quốc gia hàng đầu thế giới, đào tạo sư phạm phải trở thành khâu đột phá, gắn với chuẩn mực cao, môi trường nghiên cứu và chính sách đãi ngộ bền vững.