Đề xuất cho phép TP.HCM thành lập khu thương mại tự do

Chiều 3/12, Phó thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn trình bày tờ trình về dự án Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết 98 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM.

TP.HCM được giữ lại toàn bộ nguồn thu đất TOD

Theo Tờ trình của Chính phủ, TP.HCM được giữ lại toàn bộ nguồn thu đất TOD (bao gồm: tiền thu từ diện tích sàn tăng thêm do tăng hệ số sử dụng đất, tiền thu từ việc khai thác giá trị tăng thêm của đất và phí cải thiện hạ tầng) và cho phép TP.HCM thành lập khu thương mại tự do.

Cụ thể, sau khi hoàn tất hợp nhất với tỉnh Bình Dương và tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, TP.HCM sẽ trở thành một thực thể hành chính - kinh tế đặc biệt với quy mô vượt trội. Quy mô lớn này không chỉ mở rộng dư địa phát triển mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc quy hoạch vùng đô thị tích hợp, mở ra cơ hội tái cấu trúc không gian phát triển theo tư duy chiến lược “1 trung tâm, 3 vùng, 1 đặc khu”.

Phó Thủ tướng cho biết: “Việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều tại Nghị quyết 98, để trình Quốc hội xem xét thông qua ngay tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV, nhằm khơi thông các điểm "nghẽn", kịp thời thu hút đầu tư; tạo đột phá, phát triển nhanh, bền vững hơn, tạo sức lan tỏa, đóng góp lớn hơn vào tốc độ tăng trưởng kinh tế của cả nước là cần thiết, đáp ứng với mục tiêu Bộ Chính trị đã đặt ra”.

Để khắc phục vướng mắc và tăng tính linh hoạt, dự thảo đưa ra cơ chế vượt trội. Theo đó, TP.HCM được giữ lại 100% số tiền thu được từ khai thác quỹ đất khu vực phát triển giao thông công cộng (TOD) đối với các dự án đường sắt địa phương sử dụng toàn bộ ngân sách Thành phố, hoặc vốn ứng trước của nhà đầu tư.

Số tiền này ưu tiên đầu tư vào các dự án đường sắt địa phương và giao thông thuộc tuyến TOD.

Ngoài ra, UBND Thành phố được giao quyền quyết định các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật, chỉ tiêu sử dụng đất quy hoạch tại khu vực nhà ga và vùng phụ cận nút giao Vành đai 3 phát triển theo mô hình TOD. Ngay cả khi các chỉ tiêu này khác với quy định tại quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về quy hoạch đô thị và nông thôn.

Ngoài ra, Dự thảo Nghị quyết cho phép TP.HCM thành lập Khu Thương mại tự do (FTZ). Dự thảo Nghị quyết bổ sung Điều 7a, thiết lập khung pháp lý đầy đủ cho FTZ, bao gồm cơ chế quản lý, ưu đãi đầu tư và hải quan đặc thù. Việc này nhằm tạo không gian thể chế vượt trội, thu hút đầu tư chất lượng cao, thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Mục tiêu là đưa TP.HCM thành trung tâm kinh tế, tài chính quốc tế và thí điểm chính sách trước khi nhân rộng.

Tăng giám sát FTZ để ngăn tiêu cực và trục lợi chính sách

Thẩm tra các nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, để bảo đảm tính đồng bộ và khả thi, Ủy ban Kinh tế - Tài chính (Ủy ban KTTC) và Thường trực các cơ quan của Quốc hội, đề nghị Chính phủ chỉ đạo rà soát, đánh giá kỹ lưỡng, toàn diện tác động của các chính sách đề xuất sửa đổi, bổ sung.

Đồng thời lưu ý một số quan điểm và nguyên tắc sửa đổi, bổ sung các điều khoản tại dự thảo Nghị quyết như: Bảo đảm phù hợp với quy định của Hiến pháp; phù hợp với các cam kết và điều ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia ký kết; bảo đảm quốc phòng, an ninh. Thực hiện Kết luận của Bộ Chính trị tại Công văn số 14708-CV/VPTW ngày 05/5/2025 và ý kiến của Thường trực Ban Bí thư.

Các cơ chế, chính sách được sửa đổi, bổ sung cần bảo đảm tính tập trung, có trọng tâm, trọng điểm, tránh dàn trải; đồng thời phải thể hiện được tính đột phá, vượt trội, khai thác hiệu quả tiềm năng và lợi thế của Thành phố. Việc điều chỉnh chính sách phải kịp thời xử lý các vấn đề mới phát sinh, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc và giải quyết hiệu quả các “điểm nghẽn” trong thực tiễn.

Bên cạnh đó, chính sách cần bảo đảm sự thống nhất trong quản lý của Trung ương, song song với việc tăng cường phân quyền, phân cấp và nâng cao trách nhiệm, tính chủ động của chính quyền địa phương. Việc sửa đổi phải hạn chế tối đa những tác động tiêu cực đến quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân.

Đồng thời, chính sách phải bảo đảm tính khả thi, tạo môi trường thông thoáng nhằm thu hút đầu tư, phù hợp với năng lực quản lý, giảm thiểu rủi ro và bảo đảm khả năng cân đối ngân sách nhà nước.

Đối với quy định: TP.HCM được giữ lại 100% số tiền thu được từ khai thác quỹ đất khu vực TOD”, Uỷ ban KTTC và các cơ quan của Quốc hội thấy rằng, quy định này đã được quy định tại điểm b khoản 3 Điều 25 Luật Đường sắt và khoản 1 Điều 9 Nghị quyết số 188/2025/QH15. Do đó, Thường trực Uỷ ban KTTC đề nghị không bổ sung quy định này; (Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan thực hiện đúng quy định tại Luật Đường sắt và Nghị quyết số 188/2025/QH15.

Song Ủy ban KTTC cũng cho rằng, để làm rõ mục tiêu của đề xuất này, đề nghị Ban soạn thảo cần rà soát lại các chính sách và bổ sung thông tin giải trình rõ ràng hơn.

Đối với việc sớm hình thành FTZ tại TP.HCM, Ủy ban KTTC cho là cần thiết, đặc biệt khi việc xây dựng Đề án cần thời gian hoàn thiện, báo cáo cấp có thẩm quyền, chưa thể ban hành ngay. Ủy ban KTTC và các cơ quan của Quốc hội nhất trí việc thành lập FTZ tại TP.HCM.

Tuy nhiên, để làm rõ hơn cơ sở, căn cứ trình Quốc hội xem xét, quyết định, đề nghị Cơ quan soạn thảo báo cáo rõ thêm một số nội dung như điều kiện bảo đảm việc triển khai xây dựng, vận hành thành công FTZ. Đặc biệt là cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực, ngân sách thực hiện, tính khả thi, tính kết nối và lợi thế vị trí địa lý khi thực hiện.

Đồng thời dự kiến kết quả đầu ra khi thành lập FTZ, bao gồm tác động đến tăng trưởng kinh tế, ngân sách, xã hội; tính lan tỏa vùng miền...

Cùng tính liên thông, liên kết FTZ của Thành phố với Trung tâm tài chính quốc tế tại Thành phố và các tác động, ảnh hưởng, lợi thế cạnh tranh, môi trường đầu tư với các FTZ tại các địa phương khác. Cũng như sự phối hợp thống nhất với các FTZ khác như Đà Nẵng, Hải Phòng, không tạo sự chênh lệch cạnh tranh giữa các khu vực trong quốc gia, gây thiệt hại lợi ích quốc gia.

Ngoài ra cần cơ chế quản lý, kiểm tra, giám sát hoạt động tại FTZ để không xảy ra các tiêu cực, trục lợi chính sách; trách nhiệm trong triển khai thực hiện của các cơ quan, tổ chức liên quan.