Hào khí nhà Tây Sơn vọng về từ ký ức: Ngũ phụng thư, Thất

Hào khí nhà Tây Sơn vọng về từ ký ức: Ngũ phụng thư, Thất hổ tướng

Giữa miền đất thượng võ, nơi hào khí nhà Tây Sơn vẫn thấm trong từng thớ đất, dòng sông Kôn hiền hòa chảy qua làng Kiên Mỹ (xã Tây Sơn, Gia Lai, trước đây thuộc H.Tây Sơn, Bình Định) như đang kể lại những huyền thoại bi tráng về một triều đại từng làm rạng danh non sông.

Hơn hai thế kỷ trôi qua, hào khí ấy vẫn vang vọng qua những câu chuyện về Tây Sơn Tam Kiệt, Ngũ phụng thư và Thất hổ tướng của nhà Tây Sơn, được người dân kể lại bằng giọng tự hào, ấm áp như thể quá khứ vẫn đang hiện hữu trước mắt.

Giữa không gian rợp bóng cổ thụ, bước chân vào Bảo tàng Quang Trung (xã Tây Sơn) là bước vào một miền ký ức sống động của thời Tây Sơn, nơi những nữ tướng kiên trinh và các võ tướng lẫy lừng đã kiến tạo nên trang sử vàng rực rỡ của dân tộc.

Hào khí nhà Tây Sơn vọng về từ ký ức: Ngũ phụng thư, Thất hổ tướng- Ảnh 1. — Bảo tàng Quang Trung không chỉ lưu giữ hiện vật nhà Tây Sơn mà còn bảo tồn câu chuyện bi tráng về những người anh hùng áo vải

Ngũ phụng thư - 5 cánh phượng kiên trung của nhà Tây Sơn

Theo thạc sĩ Nguyễn Trung Thông, chuyên viên Bảo tàng Quang Trung, Ngũ phụng thư nhà Tây Sơn gồm 5 nữ tướng: Bùi Thị Xuân, Bùi Thị Nhạn, Trần Thị Lan, Huỳnh Thị Cúc và Nguyễn Thị Dung. Họ không chỉ tinh thông võ nghệ mà còn sắc sảo thao lược, trở thành biểu tượng hiếm có trong lịch sử phong kiến Việt Nam.

Đứng đầu Ngũ phụng thư là Đô đốc Bùi Thị Xuân, người thôn Xuân Hòa (nay thuộc xã Tây Sơn, Gia Lai). Từ nhỏ đã nổi tiếng thông minh, giỏi cưỡi ngựa thuần voi, bà sớm trở thành linh hồn của đội nữ binh nhà Tây Sơn.

Gắn bó cùng phu quân, Thiếu phó Trần Quang Diệu, bà xuất hiện trong hầu hết những chiến dịch quan trọng từ buổi đầu khởi nghĩa đến lúc triều đại suy vong.

Hào khí nhà Tây Sơn vọng về từ ký ức: Ngũ phụng thư, Thất hổ tướng- Ảnh 2. — Tượng Đô đốc Bùi Thị Xuân tại Bảo tàng Quang Trung

Không kém phần kiên trung là nữ tướng Bùi Thị Nhạn, cô ruột của Đô đốc Bùi Thị Xuân. Tham gia nghĩa quân từ rất sớm, bà lo công việc hậu cần, luyện binh. Bà là hoàng hậu của hoàng đế Quang Trung, mẹ vua Cảnh Thịnh. Trong biến cố cuối năm 1802, bà đã chọn cái chết để giữ trọn khí tiết.

Nữ tướng Trần Thị Lan, cháu nội danh sư Trần Kim Hùng, gia nhập đội nữ binh sau một lần được Bùi Thị Xuân cứu giúp. Bà cùng chồng là Đô đốc Nguyễn Văn Tuyết lập nhiều chiến công trong các chiến dịch của nhà Tây Sơn.

Vợ chồng nữ tướng Trần Thị Lan bảo vệ vua Cảnh Thịnh và con cháu nhà Tây Sơn chạy ra Bắc Thành khi quân chúa Nguyễn tấn công quyết liệt, rồi tuẫn tiết khi thành thất thủ.

Hai nữ tướng còn lại là Huỳnh Thị Cúc và Nguyễn Thị Dung, cùng quê Quảng Ngãi. Họ chiến đấu dưới trướng Bùi Thị Xuân, nổi bật trong trận Trấn Ninh năm 1802. Sau khi thất trận, cả hai tự sát để bảo vệ danh tiết của mình.

Những số phận ngắn ngủi nhưng rực sáng của các nữ tướng Ngũ phụng thư đã viết nên một chương sử đặc biệt của nhà Tây Sơn, nơi người phụ nữ hiên ngang đứng ngang hàng với các bậc trượng phu giữa thời loạn lạc.

Thất hổ tướng - trụ cột võ công của nhà Tây Sơn

Theo thạc sĩ Nguyễn Trung Thông, nếu Ngũ phụng thư là những cánh chim kiên trung thì Thất hổ tướng chính là những bậc trụ cột dựng nên đại nghiệp nhà Tây Sơn. Bảy vị gồm: Võ Văn Dũng, Trần Quang Diệu, Võ Đình Tú, Nguyễn Văn Tuyết, Lê Văn Hưng, Lý Văn Bửu và Nguyễn Văn Lộc.

Hào khí nhà Tây Sơn vọng về từ ký ức: Ngũ phụng thư, Thất hổ tướng- Ảnh 3. — Tượng hoàng đế Quang Trung được đặt ở trung tâm Bảo tàng Quang Trung

Đại tư đồ Võ Văn Dũng, vị tướng cương trực, trí dũng song toàn, nổi danh với "Lôi Long Đao". Đao pháp của ông đến mức vua Nguyễn Nhạc từng thốt: "Thắng được đao Văn Dũng rất khó". Từ chiến dịch Gia Định, Rạch Gầm - Xoài Mút, giải phóng Phú Xuân đến đại phá quân Thanh năm 1789, dấu ấn của ông đều hiện diện.

Thiếu phó Trần Quang Diệu là bậc thầy chiến lược, luôn là người sát cánh bên Hoàng đế Quang Trung trong những chiến dịch lớn, đặc biệt trong hành quân thần tốc ra bắc. Sau khi đánh tan quân Thanh, Hoàng đế Quang Trung giao ông giữ Nghệ An, trông coi việc xây dựng Phượng Hoàng trung đô.

Binh bộ Thượng thư Võ Đình Tú là bạn thân của Đại tư đồ Võ Văn Dũng. Được một nhà sư bí ẩn dạy võ từ nhỏ, ông có tiếng tinh thông võ nghệ, am hiểu binh pháp. Võ Đình Tú là một trong những người tham gia phong trào Tây Sơn sớm nhất, ông trở thành Đại Đổng Lý, rồi Binh bộ Thượng thư (triều vua Nguyễn Nhạc), góp công lớn trong các chiến dịch đánh nam và dẹp bắc.

Đại đô đốc Nguyễn Văn Tuyết là mãnh tướng của nhà Tây Sơn. Ông cũng là người cưỡi ngựa vượt trăm dặm mang tin chiến báo về Phú Xuân khi quân Thanh tràn vào Thăng Long.

Hào khí nhà Tây Sơn vọng về từ ký ức: Ngũ phụng thư, Thất hổ tướng- Ảnh 4. — Tượng Đại tư đồ Võ Văn Dũng tại Bảo tàng Quang Trung

Thái úy Lê Văn Hưng, người dân gọi là "Lê Vô Địch", từng là hào kiệt trừ gian diệt bạo giúp dân trước khi tụ nghĩa dưới ngọn cờ Tây Sơn. Với sức khỏe phi thường, giỏi quyền cước, ông lập nhiều chiến công khi trấn giữ Diên Khánh và các mặt trận phía nam.

Đại đô đốc Lý Văn Bưu, biệt danh Phi Vân Báo, nổi tiếng nhờ tài cưỡi ngựa, bắn cung, luyện chiến mã. Ông từng huấn luyện ngựa chiến cho nghĩa quân Tây Sơn và tham gia nhiều trận đánh lớn từ nam ra bắc.

Đại đô đốc Nguyễn Văn Lộc, từng tham gia chiến dịch đánh quân Trịnh ở Phú Xuân (1786) và đại thắng Ngọc Hồi - Đống Đa (1789). Về cuối đời, ông ẩn mình trên núi Kỳ Sơn (nay thuộc xã Tuy Phước Đông, Gia Lai) ở quê nhà.

Ông Nguyễn Văn Tân, Phó giám đốc phụ trách Bảo tàng Quang Trung, cho biết mỗi năm nơi đây đón gần 200.000 lượt khách trong nước và quốc tế. Riêng Lễ hội Đống Đa có năm thu hút gần 50.000 người.

Hào khí nhà Tây Sơn vọng về từ ký ức: Ngũ phụng thư, Thất hổ tướng- Ảnh 5. — Vào dịp lễ hội mừng chiến thắng Đống Đa, Bảo tàng Quang Trung đón rất nhiều người dân và du khách

Hào khí nhà Tây Sơn vọng về từ ký ức: Ngũ phụng thư, Thất hổ tướng- Ảnh 6. — Biểu diễn võ cổ truyền tại Bảo tàng Quang Trung

Đến Bảo tàng Quang Trung, du khách được viếng Đền thờ Tây Sơn Tam Kiệt, xem nhà trưng bày hiện vật thời Tây Sơn, thưởng thức võ cổ truyền - di sản văn hóa phi vật thể đặc trưng của vùng đất thượng võ. Trong tiếng trống trận, tiếng roi vút và nhịp trống thượng võ ngân lên, hào khí nhà Tây Sơn như vẫn còn đâu đó - âm thầm nhưng mãnh liệt, nâng bước chân người lữ khách rời vùng đất này mà lòng vẫn còn lưu luyến… (Còn tiếp)