Luật sư có được thỏa thuận hứa thưởng với khách hàng?

Theo quyết định giám đốc thẩm năm 2024 của Ủy ban thẩm phán TAND cấp cao tại TP.HCM, việc ông Lê Văn T. - Trưởng văn phòng luật sư (VPLS) L. - ký hợp đồng hứa thưởng với khách hàng là vi phạm điều cấm của luật Luật sư (LS) và Bộ quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp LS. Từ đó, Ủy ban thẩm phán đã hủy bản án sơ thẩm, phúc thẩm trước đó để xét xử lại theo hướng tuyên hợp đồng hứa thưởng vô hiệu.

Sau khi thụ lý trở lại, tháng 9.2025, TAND khu vực 6 (tỉnh Đồng Nai) xét xử sơ thẩm lần 2, tuyên hợp đồng hứa thưởng giữa VPLS và khách hàng vô hiệu. Đại diện phía VPLS đã nộp đơn kháng cáo.

Hứa thưởng 20%

Nội dung vụ án thể hiện, nguyên đơn là ông Lê Văn T. trình bày: Vợ chồng ông Huỳnh Phú Q. và bà Lê Thị Mỹ D., chủ sở hữu 4 thửa đất ở tỉnh Đồng Nai. Ngày 5.6.2020, UBND H.Xuân Lộc (cũ) ban hành quyết định thu hồi đất thực hiện dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía đông, giai đoạn 2017 - 2020. Theo quyết định thu hồi, vợ chồng ông Q. được bồi thường hỗ trợ hơn 4,1 tỉ đồng.

Luật sư có được thỏa thuận hứa thưởng với khách hàng không? - Ảnh 1. — Các luật sư tham gia bảo vệ khách hàng trong một vụ án hình sự

Chưa đồng ý với phương án trên, vợ chồng ông Q. liên hệ VPLS L. để tư vấn và sau đó ký hợp đồng hứa thưởng với ông T. (ngày 14.8.2020). Theo hợp đồng, VPLS sẽ thay mặt và nhân danh phía ông Q. tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp giải quyết việc bồi thường, hỗ trợ. Ngược lại, VPLS hưởng 20% trên tổng tài sản mà vợ chồng ông Q. có được từ giải quyết hỗ trợ, bồi thường.

Sau khi ký hợp đồng, VPLS cử LS tham gia tư vấn nội dung, thủ tục bồi thường, hỗ trợ; soạn thảo, gửi đơn khiếu nại đến các cơ quan nhà nước có thẩm quyền để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho hộ ông Q.

Song, theo ông T., dù VPLS gửi đơn khiếu nại đến các cơ quan có thẩm quyền nhưng UBND huyện lại mời ông Q. lên làm việc và cam kết giải quyết vụ việc. Sau khi được giải thích, cam kết, ông Q. tự ý hủy bỏ việc ủy quyền, rút các đơn khiếu nại của VPLS L. đã nộp cho cơ quan chức năng.

Đến ngày 23.12.2020, vợ chồng ông Q. được UBND huyện ra quyết định hỗ trợ hơn 7,2 tỉ đồng. Tuy nhiên, bị đơn không thông báo cũng như không trả thưởng cho VPLS L. như hợp đồng hứa thưởng. Vì vậy, VPLS L. yêu cầu ông Q. và bà D. tiếp tục thực hiện hợp đồng hứa thưởng, thanh toán 1,44 tỉ đồng (tương đương 20% số tiền nhận hỗ trợ được làm tròn 7,2 tỉ đồng).

Tòa: Hợp đồng hứa thưởng vi phạm điều cấm của pháp luật

Về phía bị đơn thừa nhận có ký kết hợp đồng hứa thưởng với VPLS L. do ông T. làm đại diện; sau đó VPLS tư vấn cho ông bà nội dung, thủ tục về bồi thường, hỗ trợ, đồng thời gửi đơn khiếu nại đến cơ quan nhà nước, cá nhân có thẩm quyền.

Từ đó, UBND huyện cam kết sẽ giải quyết đơn khiếu nại của ông bà theo quy định; trường hợp vợ chồng ông Q. thật sự được hưởng hỗ trợ thì sẽ xác minh, thẩm tra và hỗ trợ. Do đó, ông bà đã rút tất cả đơn khiếu nại của VPLS L. và đề nghị chấm dứt ủy quyền. Ngoài ra, ông bà nhận thấy VPLS L. không có năng lực, nên ngày 16.9.2020 đã yêu cầu chấm dứt hợp đồng hứa thưởng với VPLS nhưng không được đồng ý.

Năm 2022, TAND H.Xuân Lộc xét xử sơ thẩm và TAND tỉnh Đồng Nai xét xử phúc thẩm, chấp nhận toàn bộ yêu cầu của nguyên đơn, buộc vợ chồng ông Q. hoàn trả cho VPLS 1,44 tỉ đồng.

Không đồng ý, ông Q. và bà D. có đơn đề nghị giám đốc thẩm. Ngày 24.10.2024, Ủy ban thẩm phán TAND cấp cao tại TP.HCM xét xử giám đốc thẩm, xác định hợp đồng hứa thưởng giữa VPLS L. và vợ chồng ông Q. là vi phạm điều cấm của pháp luật. Căn cứ điều 117 và điều 123 bộ luật Dân sự thì hợp đồng hứa thưởng vô hiệu tại thời điểm ký, nên cần hủy 2 bản án sơ thẩm, phúc thẩm để xét xử lại.

Luật sư hứa thưởng với khách hàng là vi phạm?

LS Nguyễn Văn Hậu (Ủy viên thường vụ Liên đoàn LS VN) cho hay hứa thưởng là một giao dịch dân sự được quy định theo điều 570 bộ luật Dân sự 2015. "Đây là hành vi không cấm trong hoạt động dân sự thông thường, song đây lại là hành vi mà LS bị cấm, không được thực hiện với khách hàng. Hành vi này trái quy tắc đạo đức của LS", ông Hậu chia sẻ.

LS Hậu phân tích, điểm đ khoản 1 điều 9 luật LS 2006 (sửa đổi năm 2012) quy định: "LS không được nhận, đòi hỏi thêm bất kỳ một khoản tiền, lợi ích nào khác từ khách hàng ngoài khoản thù lao và chi phí đã thỏa thuận với khách hàng trong hợp đồng dịch vụ pháp lý". Trong khi đó, điều 55 luật LS quy định, thù lao của LS được tính theo các phương thức: giờ làm của LS; vụ, việc với thù lao trọn gói; vụ, việc với thù lao tính theo tỷ lệ phần trăm của giá ngạch vụ kiện hoặc giá trị hợp đồng, giá trị dự án; hợp đồng dài hạn với mức thù lao cố định.

Bên cạnh đó, theo ông Hậu, quy tắc 9.2 tại Bộ quy tắc đạo đức LS ban hành kèm theo Quyết định số 201/QĐ-HĐLSTQ ngày 13.12.2019 quy định LS không được "gợi ý, đặt điều kiện để khách hàng tặng cho tài sản hoặc lợi ích khác".

"LS cung cấp dịch vụ pháp lý nhưng lại xác lập, thực hiện các thỏa thuận, hợp đồng khác thay cho hợp đồng dịch vụ pháp lý, thay thế thù lao dịch vụ pháp lý bằng một khoản thanh toán khác thì có thể bị xác định là không phù hợp với quy định về thù lao", LS Hậu nêu.

Tuy nhiên, ở góc nhìn khác, LS Nguyễn Văn Đỉnh (Đoàn LS TP.Hà Nội) cho rằng luật LS, Bộ quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp LS chỉ cấm LS: "Nhận, đòi hỏi thêm bất kỳ một khoản tiền, lợi ích nào khác từ khách hàng ngoài khoản thù lao và chi phí đã thỏa thuận với khách hàng trong hợp đồng dịch vụ pháp lý"; "Gợi ý, đặt điều kiện để khách hàng tặng cho tài sản hoặc lợi ích khác…"; không câu từ nào cấm LS không được đưa điều khoản "hứa thưởng" vào hợp đồng dịch vụ.

20% là thù lao duy nhất của văn phòng

Trao đổi với PV Thanh Niên, nguyên đơn là ông Lê Văn T. cho biết sau khi bản án phúc thẩm có hiệu lực, giữa VPLS và bị đơn đã thi hành án. Phía ông Q. trả cho VPLS 1,27 tỉ đồng. Nên quyết định giám đốc thẩm hủy bản án sơ thẩm, phúc thẩm, giao lại cho TAND khu vực 6 xét xử sơ thẩm lại là không có giá trị về mặt thực tế.

Hơn nữa, ông T. cho hay, theo bộ luật Dân sự và luật LS, hợp đồng dịch vụ là sự thỏa thuận giữa các bên. Theo đó bên cung ứng dịch vụ thực hiện công việc cho bên sử dụng dịch vụ, bên sử dụng phải trả tiền dịch vụ cho bên cung ứng. Việc giao kết giữa VPLS và ông Q. là "hợp đồng dịch vụ", nhưng được diễn giải thành "hợp đồng hứa thưởng" theo cách "nói nôm".

Theo ông T., hợp đồng thể hiện VPLS cử LS thực hiện công việc thay mặt và nhân danh ông Q. tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp giải quyết việc bồi thường, hỗ trợ. Nếu thành công, ông Q. phải trả cho VPLS thù lao tương ứng với 20% giá trị của việc hỗ trợ đòi được. "VPLS không gợi ý cũng như không đặt bất cứ điều kiện gì để khách hàng tặng cho tài sản, đồng thời cũng không nhận, đòi hỏi bất kỳ một khoản tiền, lợi ích nào khác ngoài khoản tiền phí sau khi vụ việc thành công (20%) trong hợp đồng dịch vụ trên", ông T. nói.

Hiện quyết định giám đốc thẩm của Ủy ban thẩm phán TAND cấp cao tại TP.HCM về vụ án "tranh chấp hợp đồng hứa thưởng" trên đang được lấy ý kiến, đề xuất án lệ về hợp đồng hứa thưởng vô hiệu.