Sáng 15/11, tọa đàm 50 năm văn học Việt Nam từ sau năm 1975: Góc nhìn của những người viết văn trẻ diễn ra tại Hà Nội.
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam nhấn mạnh cần cuộc tọa đàm để những người trẻ, với thái độ, trách nhiệm và cảm quan thẩm mỹ mới, có thể đưa ra nhận định về nền văn học mà họ đang là người tiếp nối.
"Qua quan sát, lắng nghe chúng ta có thể phần nào dự báo diện mạo văn học trong thập kỷ tới. Bởi dù muốn hay không, thế hệ chúng ta rồi sẽ rời xa, chính người trẻ mới là những người quyết định tương lai văn học dân tộc", ông Thiều chia sẻ.
AI không thay thế con người mà mở rộng biên độ sáng tạo
50 năm sau ngày đất nước thống nhất, văn học Việt Nam đã trải qua một hành trình chuyển mình mạnh mẽ. Từ nền văn học gắn với chiến tranh và giải phóng dân tộc, chúng ta bước vào thời kỳ đổi mới, tiếp nhận tinh hoa văn hóa Đông - Tây để tạo nên một diện mạo hiện đại nhưng vẫn đậm đà bản sắc Việt Nam.
Là đại diện của thế hệ mới, nhà văn Cao Việt Quỳnh theo đuổi các thể loại kỳ ảo và khoa học viễn tưởng, kết hợp cảm hứng từ văn học phương Tây với truyền thuyết Việt Nam. Anh tin rằng những người sáng tác trẻ hôm nay đang đứng trước cơ hội chưa từng có, nhờ sự phát triển của công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI).
"AI không thay thế con người mà mở rộng biên độ sáng tạo, hỗ trợ người viết trong nghiên cứu, mô phỏng thế giới, xây dựng hệ thống nhân vật, thúc đẩy tốc độ và chiều sâu sáng tác. Nếu biết tận dụng công nghệ nhưng vẫn giữ vững giá trị văn hóa Việt Nam làm cốt lõi, thế hệ nhà văn trẻ có thể tạo nên những tác phẩm độc đáo, mang tầm vóc quốc tế", Cao Việt Quỳnh nói.
Bản sắc dân tộc - gốc rễ để người trẻ sáng tạo và hội nhập
Nhà văn Lê Quang Trạng tin rằng bản sắc dân tộc là cái lõi tạo nên sức sống lâu dài của văn học. Giữ bản sắc không phải là ôm mãi cái cũ mà là biết đưa tinh thần Việt vào trong cách kể chuyện hiện đại.
Anh kể, trong chuyến công tác tại Trung Quốc, được xem vở kịch Diên An - Diên An, tác phẩm hơn nửa thế kỷ nhưng vẫn chật kín khán giả trẻ. Họ làm mới truyền thống bằng công nghệ, ánh sáng, âm thanh, kỹ thuật sân khấu tiên tiến. Di sản văn hóa trở thành nguồn năng lượng sáng tạo mới và đó là bài học cho văn học Việt Nam.
"Chúng ta có kho tàng đề tài, nhân vật, văn hóa, lịch sử vô tận. Vấn đề không phải còn gì để viết mà là viết thế nào để hấp dẫn, để chạm, mang hồn cốt Việt ra thế giới. Người trẻ hôm nay học nhiều, tiếp xúc rộng nhưng đôi khi lại bỏ quên tiếng nói của chính mình. Văn học Việt Nam muốn đi xa phải trở lại với căn tính văn hóa, không phải để hoài cổ mà để tái tạo theo tinh thần của thời đại. Khi hồn Việt được đặt ở trung tâm, văn học mới có thể bước ra thế giới bằng chính bản sắc của mình”, Lê Quang Trạng chia sẻ.
Anh đề xuất để người viết trẻ có thể sống được, viết được và đi xa hơn: Cần một chiến lược quốc gia quảng bá văn học Việt Nam, gắn với điện ảnh, du lịch, sân khấu và các ngành công nghiệp văn hóa khác; Tạo thêm cơ hội cho người viết trẻ quỹ sáng tác, chương trình dịch thuật, trại viết, diễn đàn quốc tế; Đổi mới đào tạo viết văn và phê bình, giúp người trẻ tìm giọng riêng và tư duy riêng, thay vì chỉ kỹ thuật; Quan trọng nhất, hãy xem văn học như một phần trung tâm của đời sống văn hóa. Người viết trẻ luôn muốn đồng hành cùng đất nước, bằng chữ, bằng trí tuệ và tinh thần đổi mới.
Phân tích lại chặng đường 50 năm văn học Việt Nam từ sau năm 1975, nhà văn Vũ Anh Đức cho rằng đây là thời điểm để chuẩn bị cho một thời đại mới của văn học.
"Điều tôi muốn nhấn mạnh là: văn chương nằm ở sự chuyển động, không phải ở phần chữ đã chết trên trang giấy. Đây là thời điểm để chuẩn bị cho một thời đại văn học mới. Và để đi xa hơn, tôi cho rằng cần đầu tư bài bản cho văn học dịch, đặc biệt là dịch theo từng thời đoạn lịch sử, để có thêm chất liệu đối sánh và mở rộng tầm nhìn cho văn học Việt Nam".
