Chế biến tôm đông lạnh xuất khẩu tại nhà máy của Công ty Thuỷ sản Minh Phú Hậu Giang. (Ảnh: TTXVN)
Khi người tiêu dùng toàn cầu chuyển sang ưu tiên các sản phẩm tiện lợi, an toàn và bền vững, thủy sản Việt Nam đang thích ứng nhanh bằng việc nâng chất chuỗi giá trị, đẩy mạnh chế biến sâu. Dù thương mại toàn cầu còn biến động, song xuất khẩu thủy sản vẫn ghi nhận sự tăng trưởng tốt, tạo nền tảng để cả năm cán mốc 11 tỷ USD và mở ra triển vọng mở rộng thị phần tại những thị trường khó tính nhất thế giới.
Với chiến lược mở rộng thị trường, giá trị xuất khẩu hàng thủy sản 11 tháng năm 2025 đạt 10,38 tỷ USD, tăng trên 13% so với cùng kỳ năm trước. Tôm – mặt hàng chủ lực tiếp tục khẳng định vị thế với mức tăng trưởng trên 20%.
Đáng chú ý, xuất khẩu sang hầu hết các thị trường lớn đều tăng; trong đó Trung Quốc là điểm sáng nhờ nhu cầu mạnh với tôm sống, tươi và đông lạnh. Các chuyên gia dự báo nhập khẩu tôm của Trung Quốc sẽ còn tăng để phục vụ mùa lễ hội và Tết Nguyên đán 2026, đặc biệt ở phân khúc sản phẩm cao cấp như tôm sống, tôm hùm và tôm sú cỡ lớn.
Khối Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) tiếp tục đóng góp quan trọng khi đạt hơn 1 tỷ USD, tăng 33%, tạo nền tảng ổn định cho doanh nghiệp nhờ nhu cầu bền vững từ Nhật Bản, Canada và Australia.
Song song đó, ngành cá tra cũng cho thấy những tín hiệu phục hồi tích cực với mức tăng trưởng gần 10%. Sau khi chững lại trong tháng 9, thị trường Trung Quốc đã quay trở lại đà tăng, trong khi xuất khẩu sang Brazil cũng đảo chiều tăng trở lại. Khối CPTPP ghi nhận mức tăng 36%, còn EU tăng 3%; sự phân hóa rõ rệt thể hiện ở việc Tây Ban Nha tăng 22%, trong khi Đức và Hà Lan tiếp tục giảm.
Bên cạnh sản phẩm truyền thống, nhóm cá tra chế biến đang nổi lên như một động lực mới với mức tăng 19%, cho thấy tiềm năng lớn của phân khúc giá trị gia tăng trong cơ cấu xuất khẩu.
Trong các nhóm hàng khác, mực và bạch tuộc tiếp tục duy trì đà tăng trưởng hai con số. Đông Á và ASEAN chiếm tới 94% kim ngạch, với Hàn Quốc và Nhật Bản là đối tác dẫn đầu; Thái Lan tuy là thị trường mới nổi, nhưng đã có sự tăng trưởng tốt, đạt mức tăng trưởng 39%. Xu hướng tiêu dùng đang chuyển dịch nhanh sang các sản phẩm chế biến sẵn và tiện lợi như mực khô ăn liền, mực một nắng, bạch tuộc luộc đông lạnh.
Điều này mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu mực, bạch tuộc của Việt Nam, khi xu hướng tiêu thụ các sản phẩm chế biến sẵn tăng mạnh. Nếu nguồn cung nguyên liệu ổn định, dự báo riêng quý IV/2025 có thể tăng trưởng khoảng 10–15%. Đây là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp chế biến sâu, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu thực phẩm tiện lợi tại châu Á tiếp tục tăng mạnh.
Nông dân thu hoạch cá tra. (Ảnh: Công Mạo/TTXVN)
Dù thị trường Nhật Bản đang chịu áp lực từ lạm phát và đồng Yên suy yếu, xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường này vẫn duy trì tăng trưởng khá, đặc biệt ở tôm chân trắng – mặt hàng tăng trên 15% và chiếm hơn 22% kim ngạch. Bà Lê Hằng, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (VASEP) đánh giá, Nhật Bản là một “đấu trường chất lượng cao”, nơi chỉ những doanh nghiệp duy trì được tiêu chuẩn ổn định mới có thể trụ được.
Nhật ngày càng ưu tiên sản phẩm bền vững, thân thiện môi trường nên doanh nghiệp phải đầu tư bài bản vào các chứng nhận quốc tế khi xuất khẩu vào thị trường này.
Bà Lê Hằng cũng cho biết thêm, khi nhu cầu tiêu dùng Nhật Bản chuyển sang nhóm sản phẩm tiện lợi, giá hợp lý và an toàn, Việt Nam đang đứng ở “vị trí chiến lược” để phục vụ phân khúc này. Nếu tận dụng tốt xu hướng này, thủy sản Việt Nam hoàn toàn có thể củng cố vị thế và mở rộng thị phần tại Nhật Bản.
Tại thị trường EU, cá tra và tôm Việt Nam tiếp tục có dư địa tăng trưởng, nhưng áp lực tiêu chuẩn ngày càng lớn. Ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT FIMEX Việt Nam cho rằng, thị trường EU ngày càng quan tâm chặt chẽ đến chuỗi cung ứng, truy xuất nguồn gốc và chứng nhận bền vững.
Ông Hồ Quốc nhấn mạnh: “Tới đây tôm nuôi phải đạt chuẩn như ASC mới thuận lợi để thâm nhập các hệ thống phân phối cao cấp. Tỷ lệ tôm đạt chuẩn ASC của Việt Nam hiện còn khiêm tốn, nên cần xem đây là nút thắt quan trọng cần tháo gỡ. Hoàn thiện chuỗi cung ứng và giảm giá thành là điều kiện đủ để tôm Việt Nam lấy lại vị thế tại EU và Anh”.
Theo các chuyên gia, triển vọng xuất khẩu thủy sản tháng cuối năm và năm 2026 được đánh giá tích cực. Hướng đi chủ đạo của ngành sẽ là mở rộng sang khối CPTPP và Trung Đông, nơi Việt Nam hưởng lợi lớn từ ưu đãi thuế quan; đồng thời đẩy mạnh sản phẩm giá trị gia tăng, bền vững, và đáp ứng các tiêu chuẩn cao về an toàn thực phẩm. EU được kỳ vọng duy trì đà tăng trong bối cảnh quy định linh hoạt hơn cho hàng nuôi trồng và nhu cầu tiêu thụ sản phẩm chế biến sâu tăng.
Theo bà Lê Hằng, xuất khẩu thủy sản sẽ còn nhiều thách thức trong năm 2026, đặc biệt là sự kéo dài của thuế đối ứng Mỹ, nguy cơ tác động từ Đạo luật Bảo vệ Động vật có vú Biển (MMPA), “thẻ vàng” IUU và áp lực cạnh tranh ngày càng lớn từ Ấn Độ, Ecuador, Indonesia. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải chủ động tái cơ cấu thị trường, phát triển mạnh sản phẩm giá trị gia tăng, đầu tư công nghệ chế biến và tăng tiêu chuẩn bền vững để duy trì tăng trưởng dài hạn.
