Năm 2003, một vụ án mạng kinh hoàng đã làm rung chuyển giới kinh doanh Trung Quốc: Lý Hải Thương, người sáng lập Tập đoàn Thép Hải Hâm (Haixin Group) ở Sơn Tây, bị ám sát. Từ biến cố đó, một người trẻ tuổi đã bước lên vũ đài kinh tế: Lý Triệu Hội, con trai duy nhất của ông, khi đó mới 22 tuổi và đang du học ở nước ngoài. Thế nhưng người con trai này lại nhanh chóng phá sạch gia sản thừa kế.
Câu chuyện về Lý Triệu Hội, cựu "công tử giàu nhất tỉnh Sơn Tây," là một bi kịch của sự sa ngã từ đỉnh cao danh vọng xuống vực sâu phá sản và trở thành tội phạm thất tín.
Chàng công tử này đã đốt sạch khối tài sản kếch xù trị giá hơn 2 tỷ USD, không chỉ vì những quyết định kinh doanh sai lầm mà còn vì thói quen chi tiêu xa hoa, đặc biệt là cho những bóng hồng bên cạnh. Chỉ trong vòng chưa đầy hai thập kỷ, anh ta rơi tự do xuống tận đáy xã hội: mất cơ nghiệp, lún sâu trong nợ nần, bị cấm xuất cảnh và truy lùng khắp nơi.
Trường hợp của Lý Triệu Hội trở thành một trong những ví dụ tiêu biểu về những rủi ro của mô hình thừa kế doanh nghiệp gia đình trong bối cảnh thay đổi kinh tế quá nhanh.
Người cha Lý Hải Thương
Con đường sa ngã
Lý Triệu Hội sinh ra trong một gia đình quyền lực và giàu có. Cha anh, Lý Hải Thương, là một huyền thoại trong giới doanh nhân Trung Quốc, người đã biến Tập đoàn sắt thép Haixin thành doanh nghiệp tư nhân lớn nhất tỉnh Sơn Tây, tạo công ăn việc làm cho gần 10.000 người và là trụ cột kinh tế của cả một vùng.
Năm 2003, khi còn đang du học ở Úc, Lý Triệu Hội nhận tin cha mình là ông Lý Hải Thương, người sáng lập Haixin bị ám sát tại văn phòng. Mới chỉ 22 tuổi, trở về trong cú sốc mất mát, anh buộc phải tiếp quản tập đoàn thép mà cha ông gây dựng suốt nhiều thập kỷ. Từ một cậu sinh viên không kinh nghiệm quản trị, anh trở thành người đứng đầu một đế chế với hàng chục nghìn công nhân và một hệ thống quan hệ phức tạp với chính quyền lẫn ngân hàng địa phương.
Giai đoạn đầu, đà tăng trưởng mạnh của ngành thép Trung Quốc nhờ nhu cầu xây dựng lớn và hiệu ứng hội nhập WTO đã che lấp phần nào sự thiếu kinh nghiệm của người kế nhiệm. Haixin vẫn tăng trưởng, vẫn mở rộng sản xuất, và Lý Triệu Hội được ca ngợi như một doanh nhân trẻ đầy triển vọng.
Tuy nhiên, khi nền kinh tế Trung Quốc chuyển hướng, mô hình quản trị non kinh nghiệm của Lý Triệu Hội bắt đầu lộ rõ điểm yếu. Thay vì củng cố ngành thép vốn mang lại phần lớn doanh thu thì Lý Triệu Hội lại đưa Haixin mở rộng vào hàng loạt lĩnh vực: đồ chơi, dược phẩm, giáo dục, thậm chí cả thời trang.
Danh mục đầu tư đa ngành trải dài nhưng thiếu chiến lược nhất quán khiến nguồn lực bị phân tán, trong khi thị trường thép bước vào chu kỳ giảm sâu vì dư thừa sản lượng và thắt chặt tín dụng.
Không chỉ vậy, Lý Triệu Hội còn dành nhiều thời gian và vốn cho thị trường chứng khoán, tìm kiếm lợi nhuận nhanh trong giai đoạn biến động mạnh. Những khoản đầu tư rủi ro này góp phần làm suy kiệt dòng tiền của doanh nghiệp khi thị trường đảo chiều. Việc xa rời nhà máy, dây chuyền sản xuất và hệ thống quản trị nội bộ khiến những vấn đề tồn đọng không được xử lý kịp thời. Haixin bắt đầu ghi nhận thua lỗ kéo dài từ năm 2012.
Lý Triệu Hội
Trong khi các đối thủ cạnh tranh trong ngành thép liên tục nâng cấp công nghệ và tối ưu hóa chi phí sản xuất, Lý Triệu Hội lại để mặc nhà máy thép của Hải Hâm trở nên lạc hậu và thiếu khả năng cạnh tranh. Khi chu kỳ bùng nổ của ngành thép kết thúc, Hải Hâm, với cơ sở sản xuất lỗi thời và một gánh nặng tài chính từ các khoản đầu tư bên ngoài không hiệu quả, đã không thể trụ vững. Dòng tiền của tập đoàn bị phân tán và cạn kiệt nhanh chóng.
Trong khi công việc kinh doanh cốt lõi gặp khó khăn, đời sống cá nhân của Lý Triệu Hội lại trở nên cực kỳ xa hoa và phô trương. Cuộc hôn nhân đình đám năm 2010 với nữ diễn viên nổi tiếng Xa Hiểu đã tiêu tốn một khoản tiền khổng lồ và gây chấn động dư luận về sự lãng phí, vượt xa chuẩn mực doanh nhân truyền thống tại Sơn Tây.
Đám cưới được tổ chức hoành tráng đến mức kinh ngạc: 200 chiếc xe sang trọng rước dâu, trong đó có một chiếc Rolls Royce 8 triệu NDT, 600 bàn tiệc xa hoa và đặc biệt Lý Triệu Hội đã lì xì cho hơn 10.000 nhân viên của mình mỗi người 500 NDT, tổng cộng 5 triệu NDT (hơn 722.000 USD) chỉ riêng khoản này.
Dù cuộc hôn nhân chỉ kéo dài hơn một năm, những đồn đoán về khoản bồi thường ly hôn 300 triệu Nhân dân tệ đã làm trầm trọng thêm hình ảnh của một vị Chủ tịch chỉ biết tiêu tiền mà không quan tâm đến hàng ngàn công nhân đang dựa vào tập đoàn. Giới truyền thông mô tả đây là một sự rút ruột thô bạo khỏi tài sản công ty để phục vụ cho sự phù phiếm cá nhân.
Sau đó 5 năm, Lý Triệu Hội lại tiếp tục kết hôn với một nữ diễn viên khác, Trình Noãn Noãn. Để lấy lòng người đẹp, anh ta cũng không ngần ngại chi hàng chục triệu NDT để mua vai chính cho cô trong các bộ phim.
Các mối quan hệ tình cảm và lối sống tiêu xài không tiếc tay của ông tiếp tục tạo ra những áp lực ngầm lên tài chính cá nhân lẫn doanh nghiệp. Truyền thông Trung Quốc không ít lần đưa tin về cuộc sống xa hoa của Lý Triệu Hội, đặc biệt là việc anh sẵn sàng chi tiền không tiếc tay để cung phụng các mỹ nữ. Những năm sau đó, giới truyền thông gắn Lý Triệu Hội với danh hiệu không chính thức: "thiếu gia mê mỹ nữ nhất Sơn Tây".
Quan trọng hơn, quá trình Haixin trì trệ cũng khiến ông dần mất đi những mối quan hệ chiến lược mà cha ông từng duy trì. Với một doanh nghiệp tư nhân lớn tại Sơn Tây, nơi ngành thép gắn liền với hệ sinh thái chính trị, sự đứt gãy các kênh kết nối này là đòn giáng nghiêm trọng vào khả năng vay vốn, tái cấu trúc hoặc nhận hỗ trợ từ địa phương.
Những cuộc chơi ngông cuồng và chi tiêu không kiểm soát đã góp phần không nhỏ vào sự cạn kiệt tài sản của Lý Triệu Hội.
Sụp đổ
Năm 2014, Haixin chính thức tạm dừng sản xuất sau khi không thể trả nợ cho ngân hàng và nhà cung cấp. Nợ phải trả lên tới hàng tỷ nhân dân tệ. Dây chuyền thép bị niêm phong, tài sản của các công ty con bị tòa án phong tỏa và rao bán nhưng ít người mua.
Đến năm 2018, anh ta đã hoàn toàn đánh mất vị thế đại gia. Cá nhân Lý Triệu Hội phải đối mặt với khoản nợ 216 triệu NDT (32,6 triệu USD). Với tài sản chẳng còn lại bao nhiêu, anh ta không đủ khả năng thanh toán.
Ngày 6/11/2018, Tòa án Nhân dân trung cấp thành phố Thái Nguyên, tỉnh Sơn Tây đã công bố danh sách 200 phạm nhân bị thi hành án vì tội "thất tín," và cái tên Lý Triệu Hội nghiễm nhiên nằm trong số đó. Anh ta bị phạt hơn 50 triệu NDT và bị cấm xuất cảnh khỏi Trung Quốc. Từ một tỷ phú, Lý Triệu Hội giờ đây mang thân phận của một con nợ, bị truy tìm và không thể rời khỏi đất nước.
Đến năm 2021, Tòa án Thượng Hải còn phát lệnh truy lùng anh và treo thưởng 21 triệu NDT cho ai cung cấp nơi ở.
Ngày nay, cái tên Lý Triệu Hội không còn gắn với bảng xếp hạng Forbes hay sàn giao dịch Thượng Hải, mà là những danh sách thi hành án, lệnh cấm xuất cảnh và cảnh báo vỡ nợ. Không ai biết rõ anh đang ở đâu, sống ra sao, chỉ biết từ một người từng có tất cả, chàng công tử họ Lý giờ chẳng còn gì.
Trong khi nhiều tập đoàn thép khác tìm cách sáp nhập hoặc tái cấu trúc dưới sự hỗ trợ của chính quyền, Haixin lại chìm dần và mất khả năng phục hồi. Sự sụp đổ diễn ra không ồn ào, nhưng để lại khoảng trống lớn trong nền kinh tế địa phương, đồng thời trở thành bài học đau xót về một mô hình kế nghiệp không kịp thích nghi với bối cảnh mới.
Câu chuyện của Lý Triệu Hội thường được nhắc đến như một điển hình của hiện tượng “Phú Nhị Đại”, thế hệ giàu có thứ hai của Trung Quốc, sinh ra trong tài sản nhưng thiếu trải nghiệm thực tế, đặc biệt trong những ngành thâm dụng vốn và quan hệ như công nghiệp nặng. Tuy nhiên, đánh giá như vậy chỉ phản ánh một phần của câu chuyện.
Sự thất bại này còn là hệ quả của những điều kiện khách quan: chu kỳ giảm của ngành thép, sức ép môi trường siết chặt, mô hình tín dụng thay đổi và sự chuyển dịch quyền lực trong các lĩnh vực công nghiệp trọng điểm của Trung Quốc. Nhưng điều khiến trường hợp này trở thành bài học điển hình là cách Lý Triệu Hội phản ứng trước các biến động đó. Sự thiếu tập trung, chiến lược đầu tư cảm tính, cùng lối sống xa hoa tạo bức tranh đối lập với sự nghiêm cẩn, tính toán kỹ lưỡng của thế hệ cha ông.
Trong một nền kinh tế mà tốc độ thay đổi quá nhanh, Lý Triệu Hội trở thành minh chứng cho sự mong manh của các đế chế gia đình khi rơi vào tay người kế nhiệm không đủ bản lĩnh và công cụ để điều chỉnh hướng đi. Đến nay, câu chuyện của Lý Triệu Hội vẫn được nhắc lại như một lời cảnh tỉnh về quản trị, về sự tỉnh táo trong tiêu dùng, và về trách nhiệm của những người kế nghiệp doanh nghiệp gia đình trong thời kỳ nhiều biến động.
*Nguồn: SCMP
