Khiêm nhường là bản lĩnh người đứng đầu
Việc sáp nhập thêm 2 tỉnh Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu vào TP.HCM khiến thành phố này trở thành một trung tâm kinh tế và hành chính rộng lớn chưa từng thấy của quốc gia. Sự rộng lớn của TP.HCM không chỉ là phép cộng của 3 địa phương diện tích tự nhiên khoảng 6.772,59 km² và quy mô dân số hơn 14 triệu người, mà còn là sự tích hợp tạo thành siêu đô thị với không gian phát triển rộng lớn hơn nhiều.
UBND TP.HCM trao quyết định bổ nhiệm lãnh đạo Sở Xây dựng TP.HCM để vận hành bộ máy mới sau sáp nhập từ ngày 1.7
ẢNH: NGUYỄN ANH
Ngoài truyền thống yêu nước, TP.HCM còn có truyền thống kinh tế thị trường lâu đời hơn 300 năm, kể từ khi các chúa Nguyễn khai phá và xác lập vùng đất này cho Tổ quốc. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, kinh tế thị trường đã ăn sâu trong cộng đồng làm nên sự trù phú không gì có thể phế bỏ. Truyền thống đó không hề bị thủ tiêu dưới chế độ quan liêu Nho giáo, làm nên Sài Gòn - hòn ngọc Viễn Đông.
Sau năm 1975, dưới "gọng kìm" của cơ chế tập trung quan liêu bao cấp, thị trường vẫn chòi đạp, "xé rào" để tìm sức sống. Sự chòi đạp đó đã được các nhà lãnh đạo tiền nhiệm như Nguyễn Văn Linh, Võ Văn Kiệt… ủng hộ, trở thành điển hình thực tế làm tiền đề cho công cuộc đổi mới của đất nước từ năm 1986.
Thực tế trong gần 40 năm đổi mới, TP.HCM cũng có lúc bị kìm hãm phát triển từ chính bộ máy lãnh đạo và quản lý. Sự phát triển của thành phố do đó đã bị chậm lại, nhưng xu hướng trở nên thịnh vượng bắt đầu từ công cuộc đổi mới là không thể đảo ngược.
TP.HCM vừa thông báo chủ trương tách Sở Quy hoạch - Kiến trúc ra khỏi Sở Xây dựng chỉ sau vài tháng sáp nhập. Bí thư Thành ủy Trần Lưu Quang cho rằng "có lẽ do trước kia chưa tiên lượng hết những khó khăn và tầm vóc của thành phố sau sáp nhập nên gom lại cho gọn". Đây là chuyện không lớn, nhưng cũng cho thấy bộ máy mới chưa tiên lượng hết được tầm vóc và những vấn đề của thành phố là có thật. Chúng tôi thấy người dân và đội ngũ cán bộ đang ủng hộ những quyết tâm và sự khiêm nhường của người đứng đầu Đảng bộ thành phố là Bí thư Trần Lưu Quang. Rất nhiều khó khăn đặt trên vai ông cần được hợp lực chia sẻ.
Tầm vóc mới của TP.HCM và vấn đề nhân tài
Một trong những nhiệm vụ cấp bách trước mắt là ổn định bộ máy sau sáp nhập. Dù đã tinh gọn một bước trước khi sáp nhập, nhưng đội ngũ cán bộ hiện hữu sau khi sáp nhập ở cấp thành phố rất đông với nhiều tâm tư. Đề cập đến vấn đề sắp xếp cán bộ, Bí thư Trần Lưu Quang không nói những điều to tát, ông chỉ khiêm tốn nêu 4 nguyên tắc: chọn người cho công việc, lắng nghe, dân chủ, không bảo thủ.
Ý của ông là phải ổn định bộ máy để hệ thống chính trị vận hành thông suốt, để không có "khoảng trống" về trách nhiệm nhằm giải quyết những nhu cầu bức xúc của người dân và triển khai có kết quả các nhiệm vụ phát triển trước đã. Ông chỉ nói "chọn người cho công việc" chứ chưa đề cập đến việc trọng dụng nhân tài. Những lời giản dị và thực tế, không thể hiện sự nổi trội của bản thân mình, chính là bản lĩnh của ông Quang với tư cách là người đứng đầu Đảng bộ thành phố. Ông nhắc nhở cán bộ không được hứa nhiều, đã hứa thì phải làm, không làm được thì không hứa.
40 năm qua, TP.HCM là nơi hội tụ các nhân tài. Không những các nhân tài trưởng thành tại chỗ và từ nước ngoài về, mà không ít các nhà khoa học từng làm việc ở T.Ư cũng về TP.HCM sinh sống. Trọng dụng nhân tài ở TP.HCM được hiểu sao đây?
Trọng dụng nhân tài để phục vụ cho sự phát triển của thành phố không chỉ là tập hợp nhân tài vào các cơ quan công quyền và hệ thống chính trị, mà còn tạo điều kiện tối ưu cho các nhân tài "tự trọng dụng". Vì phát triển thành phố, xây dựng đất nước không chỉ là sự nghiệp của Đảng và Nhà nước mà còn là sự nghiệp của toàn dân.
Lâu nay chúng ta hiểu trọng dụng nhân tài là thu hút nhân tài vào đảm nhận những vị trí công quyền quan trọng. Khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa mới thành lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thu hút người tài đức vào đảm nhiệm những trọng trách của Chính phủ mà không phân biệt họ có phải là đảng viên cộng sản hay không.
Thời của Hồ Chủ tịch, rất nhiều người xuất chúng ngoài Đảng làm đến quyền Chủ tịch nước, Phó thủ tướng và Bộ trưởng. Đó là trọng dụng nhân tài. Cố Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu khi đương chức cũng nói thẳng "Bộ trưởng không nhất thiết phải đảng viên". Đó là trọng dụng nhân tài.
Nhưng với cơ chế hiện nay, việc bổ nhiệm những nhân tài ngoài Đảng vào những vị trí quan trọng của chính quyền thành phố là không khả thi. Mà các nhân tài đâu nhất thiết phải giữ những vị trí quan trọng trong chính quyền mới là trọng dụng. Trong phạm vi của thành phố, trọng dụng nhân tài trước mắt chỉ có thể là "chọn người cho công việc" để ổn định bộ máy, kế đó mới chọn người tài đức để quy hoạch, đào tạo, sắp xếp vào bộ máy theo những tiêu chuẩn có thể đo lường được theo KPI (viết tắt của Key Performance Indicator, là "Chỉ số hiệu suất chính").
Khi công cuộc đổi mới tăng tốc, nước ta đang xác lập thể chế kinh tế thị trường và nhà nước pháp quyền XHCN; trong tiến trình đó vai trò của nhà nước, tức là bộ máy công quyền không phải "bao sân toàn bộ" và quyền của người dân thì ngày càng mở rộng. Chủ trương tinh gọn bộ máy hiện nay là theo hướng đó. Mới đây, khi triển khai những nhiệm vụ mới nhất, Bộ Chính trị và Tổng Bí thư Tô Lâm đều nhấn mạnh vấn đề "xã hội hóa", tức là để cho nhân dân tự làm.
Trong phạm vi thành phố, Đảng bộ và bộ máy chính quyền hoàn toàn có thể xóa bỏ những ách tắc cho kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ theo tinh thần nghị quyết của Bộ Chính trị, xóa bỏ những rào cản để tư nhân tham gia phát triển giáo dục, y tế, khoa học - công nghệ và các loại hình dịch vụ, theo tinh thần mà hơn 20 năm trước Thủ tướng Phan Văn Khải từng nhắc nhở lãnh đạo thành phố "Nhà nước chỉ làm những gì mà người dân không làm được". Tinh thần đó đang trở thành cơ chế, chính sách và luật pháp của quốc gia trong kỷ nguyên mới.
200 năm trước, khi nước ta có cương thổ rộng lớn nhất trong lịch sử, vua Minh Mạng của triều Nguyễn từng nói: "Quốc gia chúng ta rộng lớn là về mặt đạo đức". TP.HCM ngày nay có tầm vóc lớn chưa từng thấy trong lịch sử. Đó không chỉ là sự rộng lớn về lãnh thổ mà còn là sự tích hợp của truyền thống, của tiềm năng, chính sách và hiệu lực của bộ máy công quyền. TP.HCM còn là sự "rộng lớn về mặt đạo đức", tức là lòng khoan dung nâng niu trân trọng con người và tôn vinh các tài năng, là sự xóa bỏ các rào cản để 1+1 lớn hơn 2, 2+2 lớn hơn gấp nhiều lần so với con số 4 theo phép tính cơ học, để người dân được tự do làm ăn tham gia xây dựng thành phố, để nhân tài có thể tự trọng dụng mình.
