Tại Bảo tàng Tôn Đức Thắng, Sở VH-TT TP.HCM vừa tổ chức thành công Hội nghị Di sản văn hóa toàn thành TP.HCM, và cũng là lần đầu tiên hội ngộ đủ các cơ quan quản lý và những người làm công tác di sản tại Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu cũ cùng về chung một nhà.
HỆ THỐNG DI SẢN ĐÔ THỊ PHONG PHÚ
So với các tỉnh, thành khác thì TP.HCM rất giàu di sản: TP đang có tới 321 di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh; trong đó có 4 di tích quốc gia đặc biệt, 99 di tích quốc gia và 218 di tích cấp TP. Hệ thống 25 bảo tàng đang lưu giữ 23 bảo vật quốc gia, cùng hơn 500 cơ sở tôn giáo với nhiều khu kiến trúc Pháp - Đông Dương, di tích quốc gia đặc biệt Dinh Độc Lập, phố cổ Chợ Lớn của cộng đồng người Hoa. Tại Bảo tàng Bình Dương có thêm hai bảo vật quốc gia là Mộ chum gỗ nắp trống đồng Phú Chánh và tượng động vật bằng đồng thuộc văn hóa Đồng Nai, đã góp phần hình thành hệ thống di sản văn hóa đô thị đa dạng và giàu tiềm năng cho TP.HCM.
Du khách nước ngoài tham quan di tích quốc gia đặc biệt Dinh Độc Lập
ẢNH: LÊ CÔNG SƠN
"Sài Gòn - TP.HCM còn là một đô thị sông nước điển hình: nơi sông Sài Gòn gặp sông Đồng Nai tạo nên ngã ba Nhà Bè với hệ thống kênh rạch chằng chịt, tạo cảnh quan "trên bến dưới thuyền", cùng các hoạt động lễ hội phong phú của cộng đồng người Hoa, Khmer, Chăm… đang được tích hợp vào các sản phẩm du lịch văn hóa, thành thương hiệu riêng biệt của vùng đất Nam bộ", nhà nghiên cứu Nguyễn Mai Huy (Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn TP.HCM) chia sẻ.
Ghi nhận tầm vóc của các công trình kiến trúc nhà thờ Công giáo hiện diện như những dấu ấn nổi bật, góp phần tạo dựng diện mạo kiến trúc và hình thành bản sắc đô thị riêng, điểm đến hấp dẫn của du khách tại TP.HCM, TS Trần Thị Tuyết Sương (Trường ĐH Sư phạm TP.HCM) khẳng định: "Những công trình tiêu biểu như nhà thờ Đức Bà, Tân Định, Huyện Sĩ, Cha Tam, Chợ Quán, Thủ Thiêm, Hạnh Thông Tây... không chỉ là biểu tượng gắn liền với ký ức tập thể của cư dân đô thị mà còn phản ánh sinh động quá trình giao lưu tiếp biến văn hóa Việt - Pháp từ cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20".
HIẾN KẾ PHÁT TRIỂN DỰA TRÊN DI SẢN
Mặc dù kho báu di sản TP.HCM rất đa dạng và phong phú, nhưng thời gian qua công tác tu bổ, phục dựng gặp rất nhiều khó khăn do thiếu kinh phí. Các di tích vẫn chưa trở thành "con gà đẻ trứng vàng".
Là người gắn bó lâu năm với bảo tàng qua tham chiếu một số mô hình quốc tế, TS Hoàng Anh Tuấn, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử TP.HCM, hiến kế TP.HCM nên hình thành Trung tâm di sản - một thiết chế điều phối mang tính tập trung. "Thành lập từ năm 1846, Smithsonian Institution (Mỹ) là hình mẫu về mô hình trung tâm di sản tích hợp, có ảnh hưởng sâu rộng nhất thế giới, là sự kết hợp thành công giữa quản trị tập trung và tự chủ chuyên môn, giữa bảo tồn truyền thống và đổi mới sáng tạo. Còn mô hình National Heritage Board (NHB, Singapore) có cách tiếp cận hiện đại trong quản lý di sản: tập trung - đồng bộ - công nghệ - cộng đồng hóa. Trông người mà nghĩ đến ta, TP.HCM cần tập trung xây dựng thương hiệu Heritage of Ho Chi Minh City hoặc Ho Chi Minh City Heritage Network như một nhãn hiệu tập thể, tương tự Smithsonian hoặc NHB, để khẳng định vị thế của hệ thống bảo tàng thành phố trong khu vực Đông Nam Á", ông Tuấn nhấn mạnh.
Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM - nơi đang trưng bày bảo vật quốc gia và cũng là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp TP
ẢNH: NHẬT THỊNH
Th.S Nguyễn Thị Thu Nhi (Học viện Chính trị khu vực II - Học viên Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) kiến nghị cần xây dựng các tuyến du lịch di sản "Dinh Độc Lập - Bến Nhà Rồng - Bảo tàng Hồ Chí Minh" hay "Kiến trúc Pháp giữa lòng Sài Gòn" mở ra hướng đi mới kết hợp giữa khai thác giá trị lịch sử và phát triển kinh tế du lịch. Các tour này không chỉ tạo sinh kế cho người dân mà còn góp phần nâng cao nhận thức xã hội về giá trị của di sản đô thị.
Lãnh đạo Sở VH-TT TP.HCM cho biết: "Sắp tới sẽ thành lập và tổ chức hoạt động hiệu quả Quỹ di sản văn hóa, chú trọng trong việc đầu tư tu bổ, tôn tạo các công trình, địa điểm có giá trị lịch sử văn hóa đang bị xuống cấp nghiêm trọng. Nghiên cứu áp dụng công nghệ vào phát huy giá trị di sản văn hóa nói chung, di tích, bảo tàng nói riêng; xây dựng sản phẩm đặc trưng; xây dựng tour/show đêm tại di tích Bạch Dinh, di tích lịch sử quốc gia đặc biệt nhà tù Côn Đảo và trải nghiệm đêm tại các bảo tàng trên nền tảng công nghệ số 4.0 và 3D Mapping, góp phần thu hút khách du lịch, phát triển kinh tế".
"Khi di sản được đặt đúng vị trí trong cấu trúc phát triển sẽ trở thành nguồn lực, không phải rào cản. Các công trình được bảo tồn, nếu quản lý sáng tạo và tích hợp với các hoạt động kinh tế - văn hóa - xã hội, có thể tạo ra giá trị gia tăng lớn về hình ảnh đô thị, thu hút du khách, đồng thời củng cố bản sắc và niềm tự hào của cư dân. Phải chứng minh khả năng chuyển hóa tư duy từ "bảo tồn thụ động" sang "phát triển dựa trên di sản", để phù hợp với mục tiêu phát triển đô thị bền vững trong thế kỷ 21", bà Thu Nhi khẳng định.
ĐƯA ĐỊA ĐẠO CỦ CHI VÀO DANH SÁCH ĐỀ CỬ DỰ KIẾN XÂY DỰNG HỒ SƠ DI SẢN THẾ GIỚI
Tin vui đầu tiên mở màn hội nghị di sản, Phó giám đốc Sở VH-TT TP.HCM Nguyễn Minh Nhựt tiết lộ: "Trên cơ sở góp ý của các chuyên gia UNESCO tại Hội thảo quốc tế về chất lượng hồ sơ đề cử di sản thế giới tại Đông Nam Á (diễn ra tại Manila, Philipines) từ ngày 19 - 23.5, Hội đồng di sản văn hóa quốc gia, Bộ Quốc phòng, Ủy ban Quốc gia UNESCO VN đã xác định giá trị nổi bật toàn cầu đối với di tích địa đạo Củ Chi và đang đăng ký vào danh sách đề cử dự kiến xây dựng hồ sơ di sản thế giới".
