Cô Đàm Thị Uyên cùng học trò nghiên cứu các sản phẩm tham gia cuộc thi về robot
ẢNH: NVCC
Cô Uyên hiện là giáo viên khoa học tự nhiên Trường THCS Trùng Khánh (Cao Bằng). Cô là một trong 80 gương mặt giáo viên tiêu biểu được vinh danh trong chương trình "Chia sẻ cùng thầy cô" năm 2025 do T.Ư Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam, Bộ GD-ĐT, Tập đoàn Thiên Long phối hợp tổ chức.
Người "gieo mầm" đam mê STEM
Tháng 3.2017, với tấm bằng tốt nghiệp cử nhân ngành sư phạm hóa học, cô Uyên, quê Cao Bằng, quyết định vượt hơn 80 km từ nhà Hòa An (Cao Bằng) đến công tác tại Trường THCS Trùng Khánh. Ngôi trường này nằm ở một xã biên giới, nơi phần lớn học sinh là người Tày, Nùng với "điều kiện còn thiếu thốn trăm bề", theo nữ giáo viên.
"Ngày ấy có những sáng sương mù dày đặc, đường trơn trượt, học trò đi bộ hàng chục cây số để đến lớp. Nhiều nơi không có sóng điện thoại, còn thiết bị học tập gần như là con số 0 nên việc giảng dạy gặp rất nhiều khó khăn", cô Uyên nhớ lại.
Chính vì thế, thời gian đầu giảng dạy, cô không ít lần tủi thân và muốn bỏ cuộc giữa chừng. Nhưng nhờ những ánh mắt của học trò bày tỏ háo hức khi hiểu bài, nhờ nhiều lời động viên của đồng nghiệp, lãnh đạo, nữ giáo viên dần đứng vững hơn với nghề. "Mình đã chọn nghề gieo chữ thì phải vững vàng", cô Uyên tâm sự.
Năm 2021, cô Uyên chuyển sang dạy môn khoa học tự nhiên. Chứng kiến cảnh thiếu phòng thí nghiệm, thiết bị và cả những ánh mắt học trò thẫn thờ trong tiết học "phản ứng hóa học" vì không có dụng cụ để làm thí nghiệm, cô Uyên bắt đầu tìm những vật liệu đã qua sử dụng, tái chế lại để minh họa cho bài giảng. "Tôi chỉ mong các em được trải nghiệm thực tế, được 'làm thật' để hứng thú hơn", cô nói.
Đây cũng là bước ngoặt giúp nữ giáo viên nhận ra, STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học) có thể giúp các em học sáng tạo hơn, hình thành tư duy giải quyết vấn đề. Từ đó, cô bắt đầu tự học lập trình, tự tìm hiểu cơ khí, kết nối với các tổ chức như OHStem, STEAM for Vietnam để xin hỗ trợ thành lập câu lạc bộ STEM - Robotics đầu tiên tại trường.
Nhờ sự giúp đỡ của cô Uyên, lần đầu tiên Trường THCS Trùng Khánh đoạt giải truyền cảm hứng của cuộc thi VEX Robotics năm 2025
ẢNH: NVCC
Biến cái khó thành động lực
Trong quá trình đưa STEM về trường, cô Uyên cho biết khó khăn lớn nhất là thiếu thiết bị và kinh phí, bởi đa số học sinh đều hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. "Có những em chỉ có một chiếc điện thoại trong nhà, phải mượn wifi hàng xóm để lập trình. Chúng tôi cũng tận dụng vật liệu tái chế, xin tài trợ thiết bị, dùng thí nghiệm ảo và động viên nhau cùng chia sẻ, học hỏi", cô Uyên kể.
Sản phẩm đầu tiên của nhóm học sinh do cô Uyên hướng dẫn là mô hình Robot K2, dự thi ở giải ORC online. Tuy nhiên, khởi đầu của nhóm gặp nhiều trục trặc với vô số lỗi kỹ thuật: Robot không chạy, không gắp được, không nâng được, điều khiển hỏng.
"Cuộc thi lần đó thất bại, nhưng thay vì bỏ cuộc, cả đội xem đó là động lực để tiếp tục", cô Uyên nói.
Dù không có phòng lab hiện đại hay robot tiên tiến, cô Uyên và học trò vẫn kiên nhẫn tháo lắp, thử đi thử lại hàng chục lần. Lúc nào cô Uyên cũng thủ thỉ với học trò, "sai thì làm lại, chỉ sợ các em không dám thử".
Từ những ngày đầu còn rụt rè, nay các em học sinh Trùng Khánh đã dám trình bày ý tưởng, dám thất bại và dám làm lại. Những sản phẩm mới cũng lần lượt được cô trò miệt mài ngày đêm chế tạo như robot phân loại rác, hệ thống cảnh báo khí gas hay máy lọc nước mini.
Đàm Trần Hiếu, học sinh lớp 9C, chia sẻ rằng gần 2 năm được cô dìu dắt đã giúp em thay đổi quan điểm rất nhiều. Hiếu nhớ nhất khoảnh khắc vòng chung kết cuộc thi RC 2024 cấp huyện, đội thi liên tục thất thế ở những lượt đầu, tâm lý các bạn bắt đầu chùng xuống. Song giữa lúc khó khăn nhất, cô Uyên vẫn giữ nụ cười, vòng tay ôm cả đội và động viên: "Không sao, cứ bình tĩnh, cuộc thi chưa kết thúc, mình vẫn có thể chiến thắng" .
Những lời khích lệ ấy đã vực tinh thần cả nhóm, giúp các em lội ngược dòng để giành giải nhì. "Cô Uyên luôn chỉ bảo chúng em rằng mọi nỗ lực đều được đền đáp xứng đáng, không bao giờ nản lòng trước thất bại", Hiếu bộc bạch.
Cô Uyên cùng học trò tham dự cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp tỉnh mô hình phân loại rác tự động với sự hỗ trợ từ trí tuệ nhân tạo (AI)
ẢNH: NVCC
Nhờ tinh thần ấy, nhóm STEM - Robotics của cô Uyên đã đạt nhiều thành tích đáng nể như giải nhì ở cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp tỉnh; giải nhất và nhì cấp huyện trong cuộc thi lập trình và điều khiển robot; giải nhất và nhì cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên, nhi đồng cấp huyện; đặc biệt là giải truyền cảm hứng của cuộc thi VEX Robotics 2025.
Khoảnh khắc tên đội "Trùng Khánh Phủ" vang lên tại lễ trao giải ở thủ đô, cô Uyên và học trò đã bật khóc. Với cô Uyên, đó không chỉ là chiến thắng của cô trò, mà còn là minh chứng cho nỗ lực và khát vọng vươn lên dù ở bất cứ đâu.
Phần thưởng lớn nhất là sự trưởng thành của học trò
Thầy Hoàng Văn Xuân, Phó hiệu trưởng Trường THCS Trùng Khánh, nhận xét: "Cô Uyên là giáo viên trẻ đầy nhiệt huyết, luôn tìm tòi phương pháp dạy học mới để truyền cảm hứng cho học sinh. Không chỉ dừng lại ở việc mang robot về trường, cô còn giúp các em dám nghĩ, dám làm và vươn xa. Chính nhờ sự kiên trì và tận tâm của cô, học sinh của Trùng Khánh lần đầu tiên có mặt tại vòng chung kết quốc gia cuộc thi Robotics. Đây là điều chưa từng có ở một trường vùng biên thuộc diện khó khăn".
Sau hơn 8 năm gắn bó với nghề, trong mắt cô Uyên, phần thưởng lớn nhất không nằm ở giấy khen hay huy chương, mà ở sự trưởng thành của học trò. "Nhìn các em tự tin trình bày ý tưởng, lý giải nguyên lý hoạt động, tôi thấy mọi vất vả đều xứng đáng", cô Uyên nói.
Với cô Uyên, dạy học không chỉ là truyền đạt kiến thức mà còn là gieo niềm tin và truyền cảm hứng đến học sinh. Cô luôn tâm niệm: "Học để thay đổi và phát triển bản thân, để mang lại giá trị cho cộng đồng". Chính niềm tin ấy đã giúp cô kiên trì vượt qua nhiều khó khăn, thiếu thốn, truyền khát vọng học tập và sáng tạo đến học sinh vùng cao.
