Khi cầm cuốn vở ghi môn Toán của con lên, chị Hương (Hà Nội) - phụ huynh một học sinh lớp 6 đã phải tròn mắt ngạc nhiên. Các tiêu đề được viết ngay ngắn bằng bút nhiều màu, gạch chân cẩn thận, chữ viết nắn nót như in. Trang vở như một tác phẩm nghệ thuật. Nhưng chỉ sau vài phút hỏi: "Bài hôm trước cô giảng về phân số thế nào con?", chị nhận được câu trả lời ráo hoảnh: "Con… không nhớ nữa. Hình như con chưa hiểu lắm".
Câu chuyện của chị Hương không hiếm gặp trong các gia đình có con đang học cấp 2 hay cấp 3 hiện nay. Ngày càng nhiều phụ huynh rơi vào trạng thái "hoang mang tột độ" khi phát hiện ra sự trái ngược giữa hình thức và thực chất trong việc học của con: vở sạch chữ đẹp, ghi chép bài bản, nhưng kiến thức thì rơi rụng gần hết sau giờ học.
Nhiều học sinh hiện nay bị cuốn vào "cuộc đua" trình bày vở theo tiêu chuẩn: tiêu đề phải viết bút đỏ, khung phải viền bằng thước màu, hình vẽ phải rõ ràng, đánh số phải thẳng hàng… Những tiêu chuẩn này dù được đưa ra nhằm giúp học sinh rèn tính cẩn thận – lại vô tình đẩy các em vào trạng thái học "cho đẹp" hơn là học "cho hiểu".
Ở một số trường học, giáo viên thậm chí còn chấm điểm thi đua theo hình thức vở, khiến học sinh càng áp lực hơn trong việc "trang trí" bài học. Kết quả là: khi thầy cô giảng bài, các em mải ghi chép, mải căn chỉnh, mải tô màu… mà không kịp lắng nghe hay tư duy nội dung. Ghi xong là xong, còn hiểu hay không lại… tính sau.
Vở tỉ mẩn viết đẹp như tranh nhưng nội dung thì chưa chắc đã hiểu (Ảnh minh hoạ)
Thêm vào đó, mạng xã hội và các hội nhóm "truyền cảm hứng học tập" cũng góp phần không nhỏ trong việc tạo ra hình mẫu "vở học sinh đẹp như bullet journal". Trên TikTok, YouTube, Instagram, không thiếu những clip quay lại cảnh các bạn học sinh trình bày vở cực kỳ thẩm mỹ, thậm chí còn hướng dẫn "cách viết vở chuẩn như học sinh Hàn Quốc, Nhật Bản". Những video này có thể tạo động lực học tập, nhưng nếu học sinh chỉ chạy theo hình thức mà bỏ qua mục tiêu hiểu bài thì lại phản tác dụng.
"Vấn đề là con mình ghi chép đầy đủ, nhưng khi ôn lại thì gần như không hiểu mình từng viết gì. Có lúc hỏi thì con nói ghi theo bạn, có lúc bảo cô viết gì thì con ghi nấy. Nhưng ghi xong thì... hết nhớ", chị Mai, một phụ huynh có con học lớp 8 chia sẻ.
Làm sao để trẻ tránh rơi vào tình trạng "vở đẹp nhưng đầu rỗng"?
Làm sao để trẻ tránh rơi vào tình trạng "vở đẹp nhưng đầu rỗng"? (Ảnh minh hoạ)
Trước tiên, phụ huynh và giáo viên cần giúp học sinh nhận thức lại mục tiêu của việc ghi chép: đó là để phục vụ cho việc ôn tập và hiểu bài, không phải để… trưng bày. Ghi chép cẩn thận là tốt, nhưng không được để việc trình bày lấn át nội dung. Thầy cô trong lớp cũng có thể thay đổi cách giao bài: yêu cầu học sinh không chỉ ghi chép mà còn phải vẽ sơ đồ tư duy, ghi lại ví dụ minh họa từ thực tế, hoặc đặt câu hỏi phản biện cuối mỗi tiết học. Những hoạt động này buộc học sinh phải động não, thay vì chỉ cắm cúi viết chép theo lời giảng.
Ngoài ra, kỹ năng ghi chú hiệu quả (note-taking) cũng cần được đưa vào giảng dạy, đặc biệt là từ bậc THCS trở đi. Học sinh cần được hướng dẫn cách chọn lọc thông tin, dùng ký hiệu riêng, viết tóm tắt thay vì ghi nguyên xi lời cô. Ghi chép thông minh mới là tiền đề để học chủ động.
Cuối cùng, cha mẹ cũng nên dành thời gian học cùng con, cùng ôn lại bài, cùng đặt câu hỏi. Không cần kiểm tra theo kiểu "tra khảo", chỉ cần hỏi đơn giản: "Sao con lại viết ví dụ này?", "Bài này áp dụng vào đâu nhỉ?"... cũng đủ để con bắt đầu xâu chuỗi lại kiến thức và ghi nhớ lâu hơn.
Vở đẹp là một tín hiệu tích cực, nhưng nếu chỉ dừng lại ở hình thức thì sẽ giống như một cuốn sách đóng bìa sang trọng nhưng bên trong toàn trang trắng. Học sinh cần được dẫn dắt để biết rằng: điều quan trọng không phải là viết đẹp đến đâu, mà là học được gì sau mỗi trang vở mình đã đi qua.
