Dự thảo luật quy định về việc thành lập các Đội tuần tra đặc biệt thuộc công an, quân đội và dân quân tự vệ. Đội trưởng các đội tuần tra này được trao quyền khám người, phương tiện, nơi ở, đồ vật; tạm giữ người, tang vật, phương tiện gây nguy hại đến an ninh quốc gia.
Lực lượng chức năng cũng được thiết lập trạm canh gác, kiểm tra giấy tờ, hành lý, vật phẩm và sử dụng vũ khí, công cụ hỗ trợ để ngăn chặn hành vi vi phạm hoặc chống đối.
Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho rằng quy định này là cần thiết, tuy nhiên ông băn khoăn về quyền khám xét phương tiện, nhà ở và bắt khẩn cấp đối tượng.
Đại biểu Hòa đề nghị nên quy định cụ thể để đảm bảo quyền của người dân, bởi quyền của công dân là bất khả xâm phạm. "Không khéo lợi dụng tình trạng khẩn cấp rồi bắt những người không phải thì tôi nghĩ rằng sẽ không hay lắm", ông Hòa nêu quan ngại.
Về lực lượng, ông Hòa cho rằng nếu dân quân tự vệ thực hiện lệnh bắt khẩn cấp phương tiện, bắt người thì không hay, vì vậy, phải có lực lượng chính quy của quân đội hoặc công an phối hợp thực hiện.
Giải trình ý kiến trên, Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng Quốc phòng cho biết: "Chúng tôi muốn khi mọi người dân thấy có hành động phạm pháp, bắt quả tang thì ai cũng có quyền. Nhưng trong trường hợp có lệnh tình trạng khẩn cấp thì có đội tuần tra đặc biệt". Bộ trưởng cho biết, sẽ xin tiếp thu ý kiến của đại biểu Hòa và thể hiện kỹ hơn trong nghị định.
Còn về ý kiến lực lượng dân quân tự vệ có nên chính quy, Bộ trưởng Quốc phòng nêu rõ, đến một lúc nào đó dân quân tự vệ phải bài bản hơn bây giờ và có đủ khả năng này. Ông cho rằng, luật khi đi vào cuộc sống phải lâu dài, "nếu chỉ nhìn hiện tại mà quy định ngay thì có thể trong nghị định hoặc thông tư", còn luật thì phải dài hơn. Tuy nhiên, Đại tướng Phan Văn Giang khẳng định, dân quân tự vệ tiến tới sẽ nâng cao trình độ.
Đại biểu Tô Văn Tám (Kon Tum) nêu về thẩm quyền ban bố tình trạng khẩn cấp thuộc về Ủy ban Thường vụ Quốc hội, thẩm quyền công bố tình trạng khẩn cấp là của Chủ tịch nước. Chủ tịch nước căn cứ vào quyết định ban bố tình trạng khẩn cấp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để công bố tình trạng khẩn cấp.
Trong trường hợp Ủy ban Thường vụ Quốc hội không thể họp được thì Chủ tịch nước công bố tình trạng khẩn cấp.
"Ủy ban Thường vụ Quốc hội không thể họp được thì không thể quyết định ban bố tình trạng khẩn cấp, mà nếu không có quyết định ban bố tình trạng khẩn cấp thì không có căn cứ để Chủ tịch nước công bố. Bởi vì công bố này trên cơ sở nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội", ông Tám đặt vấn đề.
Đại biểu đề nghị chỉnh lý theo hướng trong tình trạng Ủy ban Thường vụ Quốc hội không thể họp được thì trao quyền cho Chủ tịch nước ban bố và công bố tình trạng khẩn cấp theo đề nghị của Thủ tướng.
Về đề xuất này, Đại tướng Phan Văn Giang cho biết, sẽ xin tiếp thu, nghiên cứu, để khi trường hợp Ủy ban Thường vụ Quốc hội không họp được thì quy định như thế nào để trao quyền cho Chủ tịch nước.
"Chúng tôi muốn cụ thể hóa bằng một việc của Thủ tướng Chính phủ, còn nếu mà ghi là cấp có thẩm quyền thì chúng tôi phải cụ thể hóa bằng nghị định. Tiếp thu ý kiến này, chúng tôi sẽ nghiên cứu để cho chặt chẽ", Bộ trưởng giải thích.
Đại biểu Nguyễn Quang Huân (Bình Dương) nêu kinh nghiệm từ đại dịch Covid-19, tất cả vướng mắc trong quá trình thực hiện khi chưa có cơ quan thường trực.
Dự thảo luật nêu các biện pháp và tình trạng khẩn cấp gồm: ứng phó với thảm họa thiên tai, môi trường, phóng xạ hạt nhân; dịch bệnh; an ninh, trật tự; tình trạng khẩn cấp về quốc phòng. Ứng với đó dự thảo luật đưa ra lực lượng chỉ huy trong tình trạng và lực lượng thi hành.
Đại biểu nhận định quy định này không thống nhất và phân tán, nên sẽ dẫn đến tình trạng các cơ quan cứu trợ, cứu hộ hoặc thiện nguyện lúng túng, không biết tiếp cận ai.
"Nếu tình trạng khẩn cấp mà không có một cơ quan chỉ huy thống nhất thì sẽ rất lúng túng trong tiếp nhận viện trợ, thậm chí có những người đi viện trợ lại trở thành nạn nhân", ông Huân cho hay.
Đại biểu dẫn chứng đợt dịch Covid-19 lúc đầu có rất nhiều các lực lượng tham gia, nhưng khi tình hình phức tạp như ở TPHCM thì Bộ Quốc phòng phải tham gia và lúc đó mới có hiệu quả. Ông Huân cho rằng, chỉ Bộ Quốc phòng mới có đủ lực lượng, phương tiện, kinh nghiệm để ứng phó với những tình trạng khẩn cấp như chiến tranh.
Vì vậy, ông đề nghị có quy định cơ quan thường trực của tình trạng khẩn cấp, phải giao cho Bộ Quốc phòng, còn lực lượng phản ứng nhanh thì là Bộ Công an.
Bộ trưởng Quốc phòng Phan Văn Giang bày tỏ đồng tình với đề xuất xác định rõ cơ quan thường trực trong tình trạng khẩn cấp và cho biết nội dung này sẽ được quy định cụ thể trong nghị định hoặc bổ sung vào luật.
Theo ông, trong tình huống khẩn cấp, lực lượng vũ trang, đặc biệt là Quân đội là lực lượng có đầy đủ điều kiện, phương tiện và tổ chức để đảm nhận vai trò nòng cốt.
"Huy động sức dân cũng rất tốt, nhưng việc người dân tự giữ được tài sản cá nhân của mình đã là điều rất quý. Bà con giúp nhau cũng rất quý. Còn những nhiệm vụ khác thì cần có sự tham gia của các lực lượng chuyên trách, đặc biệt là Quân đội", Đại tướng Phan Văn Giang nhấn mạnh.
