Vướng mắc về đất đai đang trở thành trở ngại lớn nhất trong tiến trình cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước, khiến hàng loạt đơn vị rơi vào tình trạng “đứng im” nhiều năm liền dù có quỹ đất lớn cần khai thác.
Theo Hiệp hội Bất động sản TPHCM (HoREA), trên địa bàn thành phố hiện có hơn 1.000 doanh nghiệp Nhà nước thuộc diện cổ phần hóa, phần lớn đang sử dụng quỹ đất có nguồn gốc Nhà nước quản lý. Tuy nhiên, khung pháp lý liên quan đến quyền sử dụng đất của nhóm doanh nghiệp này vẫn chưa rõ ràng, khiến việc thực hiện cổ phần hóa gặp nhiều khó khăn.
HoREA dẫn ví dụ trường hợp Công ty Cổ phần Phát triển Địa ốc Sài Gòn 5 - doanh nghiệp có nguồn gốc từ doanh nghiệp Nhà nước, trong đó Nhà nước vẫn nắm đến 99,78% vốn điều lệ, còn cán bộ công nhân viên chỉ sở hữu 0,22%. Dù có quỹ đất, doanh nghiệp nhiều năm không thể triển khai dự án do chưa được phê duyệt phương án sử dụng đất, dẫn tới lãng phí nguồn lực.
HoREA kiến nghị tháo gỡ vướng mắc cho doanh nghiệp cổ phần hóa có đất công (Ảnh: Hải Long).
Theo HoREA, đa số doanh nghiệp Nhà nước cổ phần hóa giai đoạn 2007-2021 đều chưa có phương án sử dụng đất được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Đây là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng ách tắc kéo dài. Một vướng mắc khác là cách hiểu khác nhau về việc doanh nghiệp sau cổ phần hóa có được phép chuyển mục đích sử dụng đất hay không.
Nhiều khu đất khi cổ phần hóa có mục đích sử dụng không còn phù hợp với quy hoạch hiện nay, nhưng doanh nghiệp lại không thể điều chỉnh do thiếu phương án sử dụng đất ban đầu hoặc phương án cũ không còn hiệu lực.
Trong khi đó, có ý kiến cho rằng đây là quỹ “đất công” nên phải thu hồi và đấu giá lại. Ngược lại, doanh nghiệp lập luận họ vẫn nộp đầy đủ tiền sử dụng đất và tiền thuê đất theo quy định, nên không gây thất thoát ngân sách Nhà nước.
Trước thực trạng trên, HoREA kiến nghị bổ sung cơ chế xử lý đối với trường hợp doanh nghiệp cổ phần hóa chưa lập hoặc lập chưa đúng phương án sử dụng đất trong giai đoạn 2007-2021.
Theo đề xuất, doanh nghiệp phải rà soát, kê khai và trình phương án sử dụng đất trong thời hạn 24 tháng. Nếu quỹ đất đang quản lý không còn nhu cầu sử dụng hoặc không phù hợp quy hoạch đã phê duyệt, Nhà nước sẽ thu hồi theo quy định.
Với phần đất phù hợp quy hoạch và doanh nghiệp có nhu cầu chuyển mục đích sử dụng, cơ quan có thẩm quyền sẽ xem xét theo hướng giao đất hoặc cho thuê đất có thu tiền, tùy mục đích sử dụng. Doanh nghiệp phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính kể từ thời điểm có quyết định giao đất, thuê đất hoặc cho phép chuyển mục đích.
Sau thời hạn 24 tháng, nếu doanh nghiệp không nộp phương án hoặc hồ sơ liên quan, Nhà nước sẽ thu hồi đất và không bồi thường về đất cũng như chi phí đầu tư trên đất.
