Tại tọa đàm về quản lý thuế với hộ kinh doanh do Tạp chí Nhà quản trị tổ chức ngày 10/12, bà Nguyễn Thị Thành, chủ hộ kinh doanh Nhà thuốc Thu Thảo - Tâm An, cho biết hộ quen với việc nộp thuế khoán, bán lẻ và thường không xuất hóa đơn do doanh thu ở mức thấp. Song bà lo ngại khi doanh thu vượt 500 triệu đồng một năm mà không xuất hóa đơn đúng quy định thì có thể bị xử phạt.
Nói về vấn đề này, bà Lê Thị Duyên Hải, Phó tổng thư ký Hội Tư vấn Thuế, cho rằng hộ kinh doanh có doanh thu thực tế chưa đến ngưỡng 500 triệu đồng một năm sẽ chưa phải nộp thuế, xuất hóa đơn. Song theo bà, các hộ nên chuẩn bị cho quá trình chuyển đổi từ sớm, không nên đợi đến khi bắt buộc mới thực hiện.
"Việc tập dượt sử dụng hóa đơn điện tử, phần mềm kê khai giúp hộ kinh doanh tránh được những cú sốc khi thay đổi chính sách, đồng thời việc quản lý sổ sách, doanh thu sẽ minh bạch, dễ dàng hơn", bà Hải nói.
Theo bà Hải, cách đây nửa năm, khi bắt đầu triển khai Nghị định 70 về hóa đơn điện tử, các hộ kinh doanh cũng rất lo lắng, thậm chí dẫn đến phản ứng tiêu cực như đóng cửa vì sợ tốn kém chi phí, làm quen với công nghệ mới và bị kiểm soát doanh thu qua tài khoản ngân hàng.
"Sau khi hiểu được bản chất vấn đề rằng yêu cầu mới nhằm mục đích kiểm soát nhưng cũng hỗ trợ quản lý tốt hơn, tình hình lắng dịu, trở lại bình thường", bà kể.
bà Lê Thị Duyên Hải, Phó tổng thư ký Hội Tư vấn Thuế phát biểu tại toạ đàm về hộ kinh doanh, ngày 10/12. Ảnh: TheLeader
Ở góc độ khác, GS. TS Nguyễn Đức Thuận, Chủ tịch Hội các Nhà quản trị doanh nghiệp Việt Nam, cho rằng việc sử dụng hóa đơn điện tử cần khuyến khích nhưng tránh tạo áp lực cho hộ kinh doanh. Theo ông, điểm khó nhất của hộ kinh doanh là tập quán kê khai. Vì vậy, Chính phủ có thể phối hợp với các hiệp hội để đào tạo, hỗ trợ từng nhóm.
"Việc này giúp họ nắm được cách kê khai đúng và thấy rõ lợi ích của sự minh bạch", ông nói, thêm rằng nhà điều hành cần thiết có chi phí cho đào tạo để chính sách đi vào thực tế và được người dân đồng thuận.
Theo số liệu từ Bộ Tài chính, cả nước có hơn 110.000 hộ sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, trong đó trên 20.000 hộ khoán tự nguyện tham gia. Theo Luật Quản lý thuế (sửa đổi), hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu hàng năm từ 1 tỷ đồng trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế, hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế. Hộ có doanh thu hàng năm dưới 1 tỷ đồng không bắt buộc, nhưng được khuyến khích nếu đáp ứng điều kiện về hạ tầng công nghệ thông tin, và có nhu cầu.
Cùng với quy định mới về hóa đơn điện tử, từ 2026, nhà điều hành chính thức bỏ hình thức nộp thuế khoán với hộ kinh doanh, chuyển sang kê khai, nộp thuế theo doanh thu thực tế. Đại diện cơ quan thuế cho rằng đây sẽ là bước chuẩn bị cần thiết để hộ kinh doanh phát triển lên thành doanh nghiệp, qua đó, có thể tiếp cận các chính sách hỗ trợ và nguồn lực để mở rộng sản xuất kinh doanh
Đến cuối 2024, cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ, cá nhân kinh doanh, trong đó số đang hoạt động ổn định (hộ khoán và kê khai) là 2,2 triệu. Song hàng năm, tỷ lệ chuyển đổi lên doanh nghiệp rất nhỏ. Chẳng hạn, 6 tháng đầu năm nay, chỉ có khoảng 1.474 hộ chuyển đổi, chiếm tỷ lệ 0,04%.
Theo LS Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật Anvi, nếu tính toán một cách khôn ngoan từ góc độ pháp lý, việc chuyển đổi thành pháp nhân là cần thiết. Bởi trong trường hợp rủi ro, chủ hộ kinh doanh có nguy cơ mất toàn bộ cơ nghiệp, thậm chí gánh nợ vĩnh viễn cho đến khi "được chủ nợ tha thứ". Ngược lại, với mô hình công ty, khi tuyên bố phá sản, chủ doanh nghiệp được chấm dứt trách nhiệm.
Bên cạnh đó, ông cũng cho rằng theo quy định mới, các hộ kinh doanh quy mô lớn phải thực hiện sổ sách, kê khai thuế phức tạp, tương tự doanh nghiệp.
"Xét về bản chất, trách nhiệm vô hạn của hộ kinh doanh là một bất lợi rất lớn", ông Đức nói, khẳng định "quan điểm hộ kinh doanh đạt quy mô nhất định nên chuyển sang mô hình doanh nghiệp là đúng đắn".
Để khuyến khích chuyển đổi, ông đề xuất nhà điều hành sửa luật để tạo ra một mô hình trung gian, tạm gọi là "doanh nghiệp hộ kinh doanh". Mô hình này cho phép hộ kinh doanh có lộ trình thích nghi, đơn giản hóa thủ tục kế toán và tài chính. Theo luật sư này, việc áp đặt ngay lập tức các quy chuẩn chuyên nghiệp của doanh nghiệp lớn cho các hộ nhỏ lẻ sẽ không khả thi. Bởi họ không đủ chi phí thuê nhân sự, trong khi hệ thống kế toán chưa thực sự hỗ trợ hiệu quả cho nhóm đối tượng này.
Ông cho rằng các tổ chức hội đoàn thể hiện nay cần phát huy vai trò lớn hơn trong việc hỗ trợ hộ kinh doanh về pháp lý và thuế. Nhà nước cũng cần xem xét lại quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế, ưu tiên nhắc nhở và hướng dẫn, thay vì phạt nặng để răn đe. Đồng thời, chính sách cần thiết kế khéo léo để tránh tình trạng người dân tìm cách "lách luật" bằng việc chia nhỏ quy mô hộ kinh doanh cho các thành viên trong gia đình đứng tên để hưởng mức thuế thấp.
