Cổ mộ 2.500 năm lộ diện sau trận hạn hán bất ngờ
Hà Nam, Trung Quốc là miền đất từng là kinh đô của nhiều triều đại vốn nổi tiếng với tầng văn hóa dày đặc dưới lòng đất. Theo Sohu, năm 1977, vùng hồ ở huyện Tịch, tỉnh Hà Nam, trải qua một đợt hạn hán nghiêm trọng khiến mực nước tụt sâu. Khi nước rút, bờ hồ lộ ra nhiều mảng đất từng bị ngập nước cả chục năm. Người dân địa phương bỗng phát hiện nhiều mảnh đồng lạ dưới lớp bùn.
Ngay sau báo cáo của địa phương, đội khảo cổ Hà Nam lập tức về thôn Hạ Tự. Dưới lớp đất sâu là 24 ngôi mộ quy mô lớn, niên đại hơn 2.500 năm, thuộc về tầng lớp quý tộc thời Xuân Thu – Chiến Quốc, dự đoán liên quan đến vương tộc nước Sở.
Món cổ vật "nghịch thiên" ấy chính là Vân văn đồng cấm, hiện là bảo vật trấn viện của Bảo tàng Hà Nam. (Ảnh: Sohu)
Trong những hố mộ còn nguyên đồ tùy táng bằng đồng, ngọc, gỗ, các chuyên gia bất ngờ tìm thấy hàng trăm mảnh kim loại kỳ lạ, cong vênh và đứt gãy. Chỉ đến khi phục dựng, họ mới biết mình đang đứng trước một báu vật mà báo chí Trung Quốc mô tả là "hiếm thấy trong lịch sử khảo cổ Đông Chu".
Món bảo vật ấy chính là Vân văn đồng cấm, hiện là bảo vật trấn viện của Bảo tàng Hà Nam.
Cổ vật "nghịch thiên": kỹ thuật đúc sáp mất 2.500 năm trước tinh xảo đến mức khó sao chép
Theo The Paper, vân văn đồng cấm là một khối kim loại hình hộp chữ nhật với kích thước đồ sộ: cao khoảng 28,8 cm, dài hơn 1 mét (103 cm) và rộng từ 46 đến 68 cm tùy vị trí đo. Trọng lượng lên tới 94–95 kg, đủ thấy đây không phải một món khí cụ bình thường mà là một tác phẩm kim loại bậc nhất thời Đông Chu. Theo kết quả khai quật và đối chiếu văn hiến, hiện vật được tìm thấy trong mộ cổ Hạ Tự số 2 thuộc quần thể mộ quý tộc nước Sở. Nhiều học giả cho rằng chủ mộ có thể là Tử Ngọc, con trai Sở Trang Vương.
Điều khiến người ta kinh ngạc không phải tuổi đời 2.500 năm, mà vì trình độ kỹ thuật và thẩm mỹ vượt trước thời đại cả nghìn năm. Vân văn đồng cấm được chế tác bằng phương pháp mất sáp vốn một kỹ thuật đúc tinh xảo mà trước đây giới khảo cổ vẫn tin chỉ phát triển mạnh vào thời Đường. Nhưng sự tồn tại của món cổ vật này chứng minh rằng người Đông Chu đã làm chủ kỹ thuật ấy từ rất sớm, thậm chí đạt tới mức độ mà ngay cả máy móc hiện đại cũng khó tái hiện hoàn chỉnh.
Kết cấu của vân văn đồng cấm còn phức tạp đến mức không thể lý giải bằng tư duy thông thường, đó là thân hộp rỗng, thành đồng chỉ dày chưa đến 5 cm, nhưng bên trong lại là một hệ thống khung xương nhiều tầng. (Ảnh: Sohu)
Kết cấu của vân văn đồng cấm còn phức tạp đến mức không thể lý giải bằng tư duy thông thường, đó là thân hộp rỗng, thành đồng chỉ dày chưa đến 5 cm, nhưng bên trong lại là một hệ thống khung xương nhiều tầng. Cụ thể khoảng năm lớp thanh đồng uốn lượn, đan cài, từ các dải lớn làm trụ đến những thanh mảnh như rễ cây, tạo nên một mạng lưới nâng đỡ chặt chẽ mà vô cùng mềm mại về thị giác.
Bên ngoài, nghệ nhân phủ kín bề mặt bằng hoa văn mây cuộn, xen kẽ các đường gân nổi, thể hiện cảm giác chuyển động như mây đang bay trên bầu trời. Bốn mặt đồng chạm nổi 12 linh thú hình rồng, đầu ngẩng, miệng ngậm lưỡi uốn, tư thế khác biệt nhưng liên kết thành một thể thống nhất. Phía dưới, 12 thú hình hổ xếp đều bốn mặt, tạo thế long – hổ trấn giữ, nâng toàn bộ khối đồng như một bệ đỡ linh thiêng.
Phía dưới, 12 thú hình hổ xếp đều bốn mặt, tạo thế long – hổ trấn giữ, nâng toàn bộ khối đồng như một bệ đỡ linh thiêng. (Ảnh: Sohu)
Điểm khiến các học giả sửng sốt nhất nằm ở phần họa tiết thấu điêu bên trong: độ mảnh, độ cong, sự gắn kết và bản chất kim loại đều chứng minh một điều rằng cấu trúc này không thể là đồ ghép, mà phải được đúc liền một lần duy nhất với bộ sáp nguyên bản hoàn chỉnh. Chỉ cần một sai sót nhỏ, toàn bộ khuôn sẽ sụp, lớp sáp sẽ hỏng, và khối đồng sẽ biến dạng.
Chính vì vậy, vân văn đồng cấm được xem là một cổ vật "nghịch thiên", một sản phẩm kim hoàn mà tổ tiên 2.500 năm trước có thể làm được còn con người hiện đại thì phải ngả mũ.
Hành trình từ bao tải mảnh vụn đến trấn bảo của Hà Nam
Hành trình trở thành báu vật trấn viện Hà Nam bắt đầu trong một cảnh tượng hoàn toàn trái ngược: khi được khai quật, Vân văn đồng cấm không phải một tuyệt phẩm hoàn chỉnh, mà là… những bao tải đầy mảnh vụn. Khối đồng 2.500 năm tuổi đã vỡ thành hàng trăm mảnh lớn nhỏ, hình dạng gần như không thể nhận ra. Công tác phục dựng vì thế trở thành một nhiệm vụ khổng lồ. Các chuyên gia phải mất suốt bốn năm, kiên trì ghép từng mảnh đồng mỏng như lát xương hóa thạch, từng thanh đồng nhỏ trong kết cấu thấu điêu bên trong đều phải khớp chính xác tuyệt đối để không làm sai lệch áp lực đỡ của toàn bộ khung.
Khi được khai quật, Vân văn đồng cấm không phải một tuyệt phẩm hoàn chỉnh, mà là… những bao tải đầy mảnh vụn. (Ảnh: Sohu)
Đến năm 1983, bảo vật hoàn chỉnh cuối cùng được ra mắt công chúng tại Bảo tàng Hà Nam và ngay lập tức gây chấn động giới khảo cổ. Chỉ sau một thời gian ngắn, nó được xếp vào hạng Quốc bảo cấp I, đồng thời đưa thẳng vào danh mục hiện vật cấm mang ra nước ngoài, sánh ngang ba báu vật trấn viện khác của Hà Nam: Giác Nhạc Đồng Nhân, Thẩm Bảo Chu Đồng Đỉnh và bộ Chu giáp cốt văn. Ngày nay, khách tham quan luôn dừng lại khá lâu trước tủ kính trưng bày, nơi đặt dòng chú thích ngắn gọn nhưng đủ sức gây rùng mình: "Kiệt tác duy nhất còn lại của kỹ thuật đúc mất sáp thời Xuân Thu."
Đến năm 1983, bảo vật hoàn chỉnh cuối cùng được ra mắt công chúng tại Bảo tàng Hà Nam và ngay lập tức gây chấn động giới khảo cổ. (Ảnh: Sohu)
Từ một đáy hồ khô cạn vì hạn hán,Vân văn đồng cấm bước ra ánh sáng không chỉ như một món đồ đồng tinh mỹ, mà như một chương sử bị thất lạc của công nghệ cổ đại. Nó chứng minh rằng cách đây hơn hai thiên niên kỷ rưỡi, tổ tiên đã có thể đúc đồng theo cấu trúc 3D phức tạp, làm chủ kỹ thuật mất sáp ở mức tinh xảo khó tin, sáng tạo hình tượng long – hổ đầy sức mạnh và ký thác trong đó một hệ nghi lễ vượt xa chuẩn mực đương thời.
Đó không chỉ là một cổ vật "nghịch thiên", mà còn là câu trả lời cho thắc mắc từng khiến giới khảo cổ trăn trở nhiều năm: "Người Trung Hoa cổ đại tinh vi đến mức nào?"
Theo Sohu, Sina, The Paper
