Từ hàng trăm năm qua, những cây chè Shan Tuyết cổ thụ trên dải núi Tây Côn Lĩnh không chỉ lưu giữ giá trị thiên nhiên và văn hóa bản địa, mà ngày nay còn trở thành “cây làm giàu bền vững”, mang lại nguồn sinh kế ổn định cho đồng bào vùng cao Tuyên Quang.
Nằm ở độ cao trên 2.400 m, dải núi Tây Côn Lĩnh được mệnh danh là “nóc nhà Đông Bắc” – là nơi sinh trưởng của hàng nghìn cây chè Shan Tuyết cổ thụ, có tuổi đời hàng trăm năm. Đây là giống chè mọc tự nhiên ở độ cao từ 600 – 1.500 m so với mực nước biển.
Lá chè dày, to, phủ lớp lông tơ trắng như tuyết. Khi chế biến, búp chè khô có màu nâu hoặc đen, điểm xuyết bởi lớp “tuyết trắng” đặc trưng. Nước chè pha ra vàng sánh như hổ phách, hương thơm dịu nhẹ, vị chát ngọt thanh, được giới sành trà đánh giá là “độc bản” của vùng núi đá.
Không chỉ là sản vật quý hiếm, chè Shan Tuyết còn được coi như “tài sản di sản” của Tuyên Quang, gắn liền với truyền thống, tập quán lâu đời của đồng bào Dao sinh sống trên dải núi này.
Người dân hái chè Shan Tuyết (ảnh Internet).
Cây trồng chủ lực giúp thoát nghèo bền vững
Xã Cao Bồ (Tuyên Quang) là nơi có diện tích và sản lượng chè Shan Tuyết lớn nhất tỉnh, với khoảng 1.000 ha, trong đó 875 ha đã cho thu hoạch. Riêng xã hiện có 220 cây chè cổ thụ được công nhận là “Cây Di sản Việt Nam” - minh chứng cho giá trị di sản thiên nhiên đặc biệt.
Theo lãnh đạo Cao Bồ xã có gần 800 hộ dân, 95% là đồng bào Dao, và cây chè Shan Tuyết được xác định là cây trồng chủ lực làm giàu bền vững.
Thống kê cho thấy sản lượng chè hàng năm của Cao Bồ đạt hơn 423 tấn, giá trị khoảng 10,8 tỷ đồng. Nhiều hộ gia đình tham gia hợp tác xã sản xuất – chế biến chè có thu nhập từ 50 đến 100 triệu đồng/năm. Từ cây chè, cuộc sống người dân vùng cao đã có nhiều đổi thay, từ xóa đói, giảm nghèo đến vươn lên khá giả.
Chè Shan Tuyết Cao Bồ đã khẳng định vị thế trên thị trường trong nước và bước đầu chinh phục nhiều thị trường khó tính như Trung Quốc, Nhật Bản, Pháp, Mỹ.
Các sản phẩm chè Shan Tuyết nơi đây đã đạt tiêu chuẩn hữu cơ (organic), OCOP 3 sao và đa dạng hóa thành nhiều dòng: trà Phổ nhĩ, Bạch trà mẫu đơn, Hồng trà, trà vàng, trà xanh, trà ống lam gác bếp…
Gắn sản xuất chè với bảo tồn rừng và phát triển du lịch
Điểm đặc biệt của cây chè Shan Tuyết là sinh trưởng bền vững trong hệ sinh thái rừng nguyên sinh. Việc phát triển vùng chè vì thế không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần giữ rừng, bảo tồn nguồn gen quý hiếm.
Để nâng tầm giá trị chè Shan Tuyết, cấp ủy và chính quyền địa phương xác định mục tiêu bảo tồn nguồn gen chè cổ thụ, đồng thời mở rộng diện tích trồng mới theo hướng hữu cơ, an toàn. Quy trình sản xuất sẽ tiếp tục được tiêu chuẩn hóa, gắn với khoa học – kỹ thuật hiện đại để đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế.
Cùng với đó, việc đổi mới mẫu mã, bao bì, xây dựng thương hiệu và đẩy mạnh xúc tiến thương mại sẽ giúp chè Shan Tuyết trở thành “cầu nối” đưa tinh hoa núi rừng Tuyên Quang đến với bạn bè quốc tế, khẳng định vị thế thương hiệu nông sản Việt Nam.
Với sự đồng hành của chính quyền, doanh nghiệp và người dân, chè Shan Tuyết không chỉ là cây xóa đói giảm nghèo mà đang trở thành cây trồng chủ lực, đem lại sinh kế bền vững.
