Hơn 111 năm sau thảm họa chìm tàu RMS Titanic, con tàu xấu số vẫn tiếp tục làm dấy lên những câu hỏi đầy ám ảnh. Một trong những bí ẩn khiến nhiều người băn khoăn suốt nhiều thập kỷ là: tại sao chưa từng tìm thấy thi thể người nào trong xác tàu Titanic, dù có hơn 1.500 hành khách và thủy thủ đã thiệt mạng trong vụ đắm tàu khét tiếng nhất lịch sử này?
Kể từ khi xác tàu Titanic được phát hiện vào năm 1985, các đoàn thám hiểm - bao gồm cả đạo diễn James Cameron với 33 lần lặn xuống khảo sát - đã quay phim, chụp ảnh và thu thập dữ liệu chi tiết ở độ sâu gần 3.800 mét dưới đáy Bắc Đại Tây Dương. Họ tìm thấy rất nhiều vật dụng còn sót lại: giày da, quần áo, vali, mảnh vỡ nội thất... nhưng tuyệt nhiên không hề thấy bất kỳ bộ xương hay thi thể người nào.
Theo chính lời Cameron, người tự nhận mình đã "dành nhiều thời gian trên Titanic hơn cả vị thuyền trưởng của tàu", những gì ông từng thấy là những đôi giày đặt cạnh nhau - gợi ý rõ ràng rằng đã từng có một người nằm ở đó - nhưng thi thể thì không còn.
Đây là thực tế khiến không ít người đặt dấu hỏi, thậm chí thúc đẩy các thuyết âm mưu kỳ quái. Nhưng khoa học có lời giải rất hợp lý - và cũng rất lạnh lùng.
Đầu tiên là yếu tố về vị trí và điều kiện môi trường. Titanic nằm sâu khoảng 3.800 mét dưới mặt nước biển, ở độ sâu mà áp suất nước cực lớn và nhiệt độ thường dưới 2°C. Ở độ sâu này, chúng ta đi vào vùng gọi là độ sâu bù trừ canxi cacbonat (Calcium Carbonate Compensation Depth - CCD). Đây là vùng nước nơi canxi cacbonat - thành phần chính cấu tạo nên xương - không còn bền vững, và bị hòa tan hoàn toàn bởi nước biển. Một khi các sinh vật dưới đáy biển ăn hết mô mềm, phần xương tiếp xúc với nước sẽ từ từ tan biến, không để lại dấu tích. Theo nhà thám hiểm đại dương Robert Ballard, người phát hiện ra xác tàu Titanic, xương người ở độ sâu đó sẽ không tồn tại được lâu sau khi bị phơi ra.
Vậy còn những người mắc kẹt bên trong xác tàu thì sao? Có thể họ đã được “bảo vệ” trong các khoang kín, không tiếp xúc trực tiếp với dòng nước hòa tan canxi? Về lý thuyết, điều này có thể xảy ra - và một số nhà nghiên cứu cho rằng vẫn có khả năng tồn tại thi thể trong những ngóc ngách bị bịt kín, nơi ít oxy và ít sinh vật biển xâm nhập. Tuy nhiên, sau hơn một thế kỷ, khả năng tìm thấy thi thể nguyên vẹn là cực kỳ thấp - bởi ngay cả kim loại của tàu còn bị vi khuẩn ăn mòn đến mức sụp đổ dần, thì mô người càng khó trụ vững.
Một yếu tố khác là đa số thi thể không nằm lại trong xác tàu. Phần lớn hành khách và thủy thủ đoàn đã thiệt mạng do hạ thân nhiệt trong làn nước băng giá, và được trang bị áo phao. Những chiếc áo phao này khiến thi thể nổi lềnh bềnh trên mặt nước sau thảm họa, và bị cuốn đi xa khỏi hiện trường bởi các dòng hải lưu và bão sau đó. Theo thời gian, các thi thể đó phân hủy và rã ra trong môi trường biển mở - vốn không thiếu những sinh vật ăn xác như cá, cua, vi khuẩn biển sâu…
Câu hỏi được đặt ra là: tại sao ở những xác tàu cổ hơn - thậm chí hàng trăm năm - vẫn còn tìm thấy xương người? Lý do là vì nhiều xác tàu cạn hơn, nằm ở vùng nước nông, nơi canxi cacbonat vẫn tồn tại được. Càng xuống sâu, khả năng bảo tồn xương càng giảm - và Titanic nằm sâu hơn hầu hết các xác tàu đắm khác từng được khai quật.
Nói cách khác, những đôi giày nằm lại ở đáy biển không phải là bằng chứng của sự vắng mặt, mà là dấu vết cuối cùng của sự hiện diện con người. Giày da - vật liệu gần như không bị phân hủy ở đáy biển sâu - đã tồn tại như những “bóng ma” lặng lẽ, đánh dấu nơi từng có người nằm xuống.
Và cũng như Titanic - một biểu tượng của hy vọng, thảm họa, kiêu hãnh và bi kịch - những gì còn sót lại dưới đáy đại dương không chỉ là sắt thép, mà là ký ức loài người được lưu giữ bằng sự vắng mặt đáng sợ nhất: nơi không còn thi thể nào, nhưng vẫn hiện diện cái chết ở khắp nơi.
