Thông tin này được ông Nguyễn Tuấn Quang - Phó cục trưởng Biến đổi Khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nêu tại hội thảo "Định hướng thị trường carbon toàn cầu và Việt Nam" ngày 25/11.
"Việt Nam không bán tín chỉ carbon giá rẻ", ông Quang nói. Quan điểm này nhằm đảm bảo lợi ích và uy tín quốc gia, trong bối cảnh thị trường quốc tế ngày càng siết chặt tiêu chuẩn sau Hội nghị thượng đỉnh COP30 tại Brazil.
Ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó cục trưởng Biến đổi Khí hậu tại sự kiện. Ảnh: UEB
Tín chỉ carbon (carbon credit) là một loại giấy phép hoặc chứng chỉ có thể giao dịch, có giá trị mua bán và cung cấp cho người nắm giữ tín chỉ quyền phát thải một tấn CO2 hoặc loại khí thải khác nằm trong danh sách khí thải nhà kính.
Theo ông Quang, rừng hiện là công cụ tạo tín chỉ bù trừ phát thải cho doanh nghiệp, quốc gia và đang trở thành tài sản dịch vụ được định giá cao.
Các thị trường lớn yêu cầu ngày càng khắt khe hơn về chất lượng tín chỉ, gồm tính bền vững, minh bạch, toàn vẹn, tránh trùng lặp (tức tính một tín chỉ hai lần).
TS. Beria Leimona, trưởng nhóm chuyên gia từ Trung tâm Nghiên cứu Lâm nghiệp Quốc tế (CIFOR), cho biết tín chỉ carbon rừng theo cơ chế REDD+ (giảm phá và suy thoái rừng), hay từ than bùn, rừng ngập mặn cũng bị kiểm tra chặt chẽ hơn.
Theo dữ liệu từ tổ chức phi lợi nhuận Forest Trends, mỗi tín chỉ tạo ra từ các dự án giảm mất rừng được giao dịch ở mức hơn 6 USD vào năm ngoái, giảm 23%. Trong khi đó, tín chỉ rừng trồng mới và tái trồng rừng (ARR) đạt 20,4 USD, tăng 19%. Carbon xanh dương (tín chỉ từ rừng ngập mặn, cỏ biển) đạt gần 30 USD, tăng 3,5 lần.
Tín chỉ chất lượng kém được GS.TS Terry Sunderland, Đại học British Columbia, gọi là "tín chỉ giấy". Ông Terry giải thích loại này không phản ánh việc giảm phát thải thực chất, từ đó giảm lòng tin và tham vọng khí hậu toàn cầu.
Bên cạnh mức giá được kỳ vọng cao hơn, TS. Beria cho rằng tiêu chuẩn khắt khe này có thể là rào cản với khu vực phát triển tín chỉ năng lực thấp, tức các nông hộ quy mô nhỏ. Thị trường có thể ưu tiên dự án của các nhóm doanh nghiệp lớn thay vì cộng đồng địa phương.
Nhằm nâng cao chất lượng tín chỉ carbon, việc tăng cường hệ thống Đo lường, Báo cáo và Xác minh (MRV) là yếu tố quan trọng, đảm bảo tính công nhận của tín chỉ. Bên cạnh đó, giáo sư từ Đại học British Columbia cho rằng năng lực quản lý thị trường cần được nâng cao, tránh gây ra tình trạng "tín chỉ giấy".
Thực tế, tình trạng bất cập chất lượng tín chỉ như thiếu tính bổ sung (lợi ích của dự án tạo tín chỉ so với kịch bản không thực hiện), hay rủi ro rò rỉ phát thải cũng là vấn đề đau đầu của Columbia.
Ông khuyến nghị Việt Nam cần một khung pháp lý vững chắc giúp củng cố quản trị, tạo nền tảng cho thị trường carbon. Ví dụ, một tiêu chuẩn tín chỉ với hướng dẫn, phân quyền rõ ràng, là điều cần thiết. Thêm vào đó, ông cho rằng Việt Nam cần tăng cường thu hút đầu tư tư nhân vào các dự án giảm phát thải, dựa trên các từ khóa "minh bạch" và "chia sẻ lợi ích".
Việt Nam đặt mục tiêu vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon vào cuối năm 2026, tiến tới vận hành chính thức và kết nối thị trường quốc tế từ 2029. Dự thảo nghị định về sàn giao dịch carbon đã được trình Thủ tướng. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang soạn thảo Nghị định trao đổi quốc tế kết quả giảm phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon, dự kiến trình Chính phủ vào tháng 12.
